16 dagen actie tegen geweld tegen vrouwen

Oranje

De Verenigde Naties steunen deze activiteiten die in 1991 door maatschappelijke organisaties zijn opgestart. Met de campagne UNiTE to end violence against women roept de Secretaris-Generaal van de VN op tot acties om het bewustzijn over geweld tegen vrouwen te vergroten en in actie te komen om het uit te bannen. In de campagne wordt de kleur oranje gebruikt als symbool voor een zonnige toekomst zonder geweld tegen vrouwen en meisjes. Op veel plaatsen in de wereld kleuren gebouwen oranje. Zo wordt in Nederland op 25 november de Erasmusbrug in Rotterdam oranje verlicht.

Schending van mensenrechten

Geweld tegen vrouwen is een schending van de mensenrechten van vrouwen en een vorm van discriminatie. Volgens de definitie in het Verdrag van de Raad van Europa, over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Verdrag van Istanbul), valt onder 'geweld tegen vrouwen' alle vormen van gendergerelateerd geweld. Dit geweld leidt (mogelijk) tot fysiek, seksueel of psychologisch letsel of leed of economische schade voor vrouwen. Ook bedreiging met geweld, dwang of willekeurige vrijheidsberoving vallen hieronder. Het kan gaan om geweld in het openbaar of in de privésfeer.

'Gendergerelateerd geweld' betekent in deze definitie geweld dat vrouwen treft omdat zij vrouw zijn. Het komt voort uit de ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen. Bovendien houdt het geweld die machtsverhoudingen in stand. Het houdt vrouwen in een ondergeschikte positie en vormt een belemmering voor hun ontplooiing. Voorbeelden van vormen van geweld die vrouwen veel vaker treffen dan mannen, zijn huiselijk geweld door een (ex-)partner, seksueel geweld, seksuele intimidatie op het werk en betastingen en aanrandingen op straat en in het uitgaansleven.

'Gender' betekent de maatschappelijk bepaalde rollen, gedragingen, activiteiten en eigenschappen die in een maatschappij passend worden geacht voor vrouwen en mannen. 'Gendergerelateerd geweld' kan dus ook mannen treffen. Denk aan geweld tegen homo’s die niet voldoen aan het stereotiepe beeld van hoe 'de man' zich behoort te gedragen. Het Verdrag van Istanbul gaat niet over dit soort geweld als dat in de openbare ruimte gebeurt. Dat neemt natuurlijk niet weg dat het evengoed verboden is.

Maatschappelijk probleem

Wereldwijd hebben grote aantallen vrouwen en meisjes te maken met geweld. Dat geldt ook voor Nederland. Een onderzoek van het Europese Grondrechtenagentschap (2014) liet dat zien voor veel vormen van geweld tegen vrouwen. In een Factsheet van Atria zijn de belangrijkste uitkomsten voor Nederland op een rijtje gezet. Uit de cijfers blijkt onder meer dat 45% van alle vrouwen ooit in haar leven fysiek en/of seksueel geweld heeft meegemaakt; 1 op 10 vrouwen ooit in haar leven is verkracht en 1 op 5 vrouwen ooit is mishandeld door een partner of ex-partner.

De 16 dagen-campagne vraagt aandacht voor geweld tegen vrouwen omdat het geen individueel probleem van vrouwen is, maar een maatschappelijk probleem en een schending van hun mensenrechten.

Taak voor de overheid

Er zijn veel mensenrechten in het geding. Het gaat onder andere om het recht op geestelijke en lichamelijke integriteit, soms zelfs het recht op leven, het recht op gezondheid, het recht op arbeid en het recht op vrijheid. Het structurele karakter en de ernst en omvang van geweld tegen vrouwen, maakt dat er een taak voor de overheid ligt om er alles aan te doen om de oorzaken hiervan aan te pakken. Dat betekent dat er niet alleen maatregelen moeten zijn die specifiek gericht zijn op het bestrijden van alle vormen van geweld tegen vrouwen, maar ook maatregelen die de positie van vrouwen in de maatschappij in zijn algemeenheid verbeteren. Dit is een van de verplichtingen die in het Verdrag van Istanbul is vastgelegd en verder is uitgewerkt.

Aanpak baseren op mensenrechten

Omdat geweld tegen vrouwen een schending van mensenrechten is, is het belangrijk dat de aanpak ervan is gebaseerd op de mensenrechten van vrouwen. Beleid en andere maatregelen moeten deze rechten beschermen en bevorderen. Dit vraagt om maatregelen die geweld tegen vrouwen voorkomen en bestrijden. Hierbij moet er altijd rekening mee gehouden worden dat de positie van vrouwen niet gelijk is aan die van mannen.

Concreet betekent dat bijvoorbeeld dat de overheid niet alleen moet zorgen voor voldoende opvang van slachtoffers voor huiselijk geweld, maar ook voor toegang tot diensten die hen helpen bij hun herstel na geweld. Zo nodig moet er ook juridisch en psychologisch advies financiële ondersteuning, huisvesting, onderwijs, training en ondersteuning bij het vinden van werk zijn. Het Verdrag van Istanbul heeft de verplichtingen, die ook voor Nederland gelden, vastgelegd en uitgewerkt.

In 2018 zal Nederland voor het eerst een rapport opstellen over de maatregelen die de regering treft om het Verdrag uit te voeren. De groep van deskundigen die toezicht houdt op de naleving van het Verdrag (GREVIO, Group of Experts on Violence against Women) bespreekt dat rapport met de regering. Het College zal een eigen rapportage inleveren. Ook niet-gouvernementele organisaties kunnen dat doen.