Geweld tegen vrouwen in Nederland onder de loep
Het Nederlandse beleid en de praktijk over geweld tegen vrouwen wordt onderzocht door een groep deskundigen van de Raad van Europa. Leden van de Group of experts on violence against women and domestic violence (GREVIO) zijn van 11 tot 15 maart in Nederland en spreken met diverse ministeries en organisaties, waaronder het College voor de Rechten van de Mens.
GREVIO houdt toezicht op de naleving van het Verdrag van Istanbul en rapporteert daarover. Het verdrag heeft tot doel om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen en te bestrijden. De Raad van Europa nam het initiatief tot het verdrag omdat een op de drie vrouwen in Europa ten minste eenmaal in haar leven met geweld te maken heeft gehad. Net als veel andere landen, bekrachtigde Nederland dit verdrag.
Verdrag van Istanbul: oorzaken geweld tegen vrouwen structureel aanpakken
Het Verdrag van Istanbul onderstreept dat geweld tegen vrouwen een schending van mensenrechten is. Onder geweld tegen vrouwen wordt zowel geweld in de privésfeer als openbare ruimte verstaan, zoals huiselijk geweld door de (ex-)partner, seksuele intimidatie op het werk en seksueel geweld op straat. Met de bekrachtiging van het verdrag willen staten de oorzaken van het geweld aanpakken.
Geweld tegen vrouwen wordt gezien als een structureel probleem dat voortkomt uit de ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen en diepgewortelde ideeën over rollen van vrouwen en mannen in het gezin en in de samenleving. Volgens het Verdrag van Istanbul moeten staten in hun aanpak rekening houden met deze oorzaken en zorgen dat de positie van vrouwen in het gezin en in de samenleving wordt versterkt. In het verdrag staan ook verplichtingen over toegang tot opvang en hulpverlening van slachtoffers en geweld en deskundigheidsbevordering van professionals zoals politie en hulpverleners.
Naleving van verdrag: bezoek aan Nederland
GREVIO ziet er op toe hoe landen het verdrag van Istanbul uitwerken in beleid en de praktijk. Alle landen die partij zijn bij het verdrag moeten daaraan meewerken. Een rapport van de regering vormt de basis van het toezicht, waarin zij uiteenzet hoe zij het verdrag naleeft. In het najaar van 2018 heeft de Nederlandse regering een rapport ingediend bij GREVIO.
Het is voor een commissie als GREVIO belangrijk ook informatie uit andere bronnen te ontvangen om een beeld van knelpunten en van de praktijk te krijgen. Als nationaal mensenrechteninstituut voor Nederland heeft het College een rapport opgesteld en ingediend bij GREVIO (2018). Het College vult daarmee de informatie van de regering aan en laat zien waar zich problemen voordoen. Ook niet-gouvernementele organisaties hebben bij GREVIO rapportages ingediend.
Bevindingen College voor de Rechten van de Mens: neem verdrag als uitgangspunt
Het College vindt het Verdrag van Istanbul een waardevol instrument, omdat het over het structureel voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen gaat, en over de bescherming van en hulpverlening aan individuele slachtoffers. Het legt concreet vast waar wetgeving, beleid en praktijk aan zou moeten voldoen om effectief te kunnen zijn.
Het College ziet dat de Nederlandse overheid zich inspant om huiselijk geweld aan te pakken. Bij de verschillende acties en programma’s is het Verdrag van Istanbul echter nog niet als uitgangspunt of als toetssteen gebruikt. Als de overheid bij het maken van beleid op dit onderwerp dat wel doet, neemt zij de mensenrechten van vrouwen als uitgangspunt. Er is dan een check of de voorgestelde maatregelen de rechten van vrouwen beschermen en bevorderen. Zoals: staan de belangen van (potentiële) slachtoffers voorop? Weten zij waar ze terecht kunnen? Hebben zij altijd toegang tot kwalitatief goede opvang en alle hulp en ondersteuning?
Recht om geen slachtoffer te worden van geweld
Een ander belangrijk aandachtspunt van het College is dat meer nodig is om de structurele oorzaken van geweld tegen vrouwen aan te pakken, zoals het Verdrag van Istanbul beoogt. Natuurlijk is hulp voor alle individuele slachtoffers van het grootste belang en moeten politie en hulpverleners per situatie beoordelen wat nodig is.
Maar om geweld tegen vrouwen bij de wortel aan te pakken is beleid nodig dat als doel heeft het recht van vrouwen om geen slachtoffer te worden van geweld te garanderen en de positie van vrouwen in het gezin en in de samenleving te versterken. Hierbij gaat het onder meer over verandering van de heersende opvattingen over de rollen van vrouwen en mannen in het gezin en in de samenleving. Dat gaat niet vanzelf en vraagt om inzet van de overheid en andere belanghebbenden.