Meldpunt Onbeperkt Stemmen: meeste meldingen over toegankelijkheid stemlokalen en hulp bij stemmen

Het College heeft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hierover geïnformeerd in het rapport Zelfredzaamheid. De vaste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken gaat op 19 juni in debat met de minister tijdens het Algemeen Overleg Kiesrecht.

Ruim een kwart van alle 258 binnengekomen meldingen over de Europese Parlementsverkiezingen en de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen gaat over hulp in het stemhokje voor mensen met een beperking. Momenteel hebben alleen mensen met een lichamelijke beperking het recht om geholpen te worden in het stemhokje door een persoon naar eigen keuze. Volgens meerdere melders werd deze hulp op het stembureau geweigerd.

Behoefte aan hulp

Het College kreeg ook meldingen namens mensen met een verstandelijke beperking of mensen met dementie. Door een uitzondering in de Kieswet hebben zij nog geen recht op hulp van een persoon naar keuze bij het uitbrengen van hun stem. Zij geven aan hier wel behoefte aan te hebben. Het VN-verdrag handicap, dat sinds 2016 in Nederland van kracht is, schrijft voor dat iedereen dit recht zou moeten hebben. Dit heeft het College onder de aandacht gebracht van minister Ollongren.

Het ministerie wil in 2021 starten met een experiment voor ‘early voting’. Dit houdt in dat mensen in een periode voor de dag van de verkiezingen kunnen stemmen, zodat zij in een rustigere omgeving, eventueel met extra ondersteuning, hun stem kunnen uitbrengen. Dat maakt maatwerk mogelijk voor kiezers met een beperking.

Voorlichting aan stembureaumedewerkers

Al na de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen informeerde het College de minister over de binnengekomen meldingen. Veel meldingen kwamen toen van mensen met een visuele of andere lichamelijke beperking die niemand mochten meenemen in het stemhokje om hen te helpen bij het stemmen. Dat betekende soms dat iemand niet kon stemmen. Volgens de Kieswet en het VN-verdrag handicap hebben mensen met een lichamelijk beperking het recht zelf te bepalen van wie zij hulp willen in het stemhok. Dit kan ook een lid van het stembureau zijn. De minister heeft dit onder de aandacht gebracht van gemeenten.

Stembiljetten worden als ontoegankelijk ervaren

Ook stembiljetten staan op de agenda van het Algemeen Overleg Kiesrecht. Daarover kreeg het College dit jaar, net als bij eerdere meldpunten, meerdere klachten. Mensen vinden het te groot, onhandig en ontoegankelijk. Dat geldt voor blinden en slechtzienden, mensen met andere lichamelijke beperkingen, mensen met een verstandelijke beperking, laaggeletterden en mensen met dementie. Bij de eerstvolgende verkiezingen, de Tweede Kamerverkiezingen in 2021, wil het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties al experimenteren met een nieuw stembiljet. Het College hoopt dat dit bijdraagt aan het nog toegankelijker maken van het stemmen voor mensen met een beperking.

Nog niet alle stembureaus toegankelijk

Stembureaus lijken dit jaar fysiek beter toegankelijk dankzij de wijziging van de Kieswet. Deze wijziging houdt in dat alle stemlokalen toegankelijk moeten zijn voor mensen met een lichamelijke beperking. Voorheen gold dat voor 25 procent van de stembureaus. Uit de meldingen die het College binnenkreeg, blijkt wel dat nog niet alle stembureaus daadwerkelijk toegankelijk zijn. Mensen gaven aan problemen te ervaren bij het betreden van stemlokalen door drempels, trappen, deuren en smalle doorgangen. Zo paste een aantal scootmobielgebruikers niet in het stemhokje en moesten zij het stemformulier buiten het hok invullen, wat volgens de melders ten koste ging van het stemgeheim.

Begrijpelijke informatie

Maar stemmen is meer dan een vakje inkleuren in een stemhok. Het gaat ook om het begrijpen hoe verkiezingen werken, het kunnen maken van een overwogen keuze en het vinden en bereiken van een stemlokaal. Ongeveer één op de vijf meldingen heeft betrekking op het voorbereiden op het stemmen. Zo bieden volgens de meldingen politieke partijen hun informatie nog niet altijd op een toegankelijke en begrijpelijke manier aan. Melders geven daarnaast aan behoefte te hebben aan een toegankelijke Stemwijzer in eenvoudige taal.

Stemmen zonder belemmeringen

Als toezichthouder op de naleving van het VN-verdrag handicap, stelt het College voor de Rechten van de Mens sinds drie jaar bij verkiezingen een Meldpunt Onbeperkt Stemmen open. Zo volgt het College hoe toegankelijk het stemmen is voor mensen met een beperking. Volgens het VN-verdrag handicap moet Nederland waarborgen dat mensen met een beperking effectief en ten volle kunnen deelnemen aan het politieke en openbare leven. Dat betekent: het recht van mensen met een beperking beschermen om in het geheim hun stem uit te brengen bij verkiezingen, dus ook dat je kunt stemmen zonder belemmeringen.