70.000 tot 100.000 vacatureteksten met leeftijdsdiscriminatie in 2019

Algoritmische scan detecteert leeftijdsdiscriminatie

In 2017 deed de Vrije Universiteit Amsterdam in opdracht van het College voor de Rechten van de Mens onderzoek naar bijna alle online vacatures die in 2017 zijn geplaatst. Met behulp van een speciaal ontwikkeld algoritme werden 1,8 miljoen vacatureteksten geanalyseerd. Het onderzoek is dit jaar herhaald voor online vacatures die in 2019 verschenen. Dit keer zijn er ruim 3,1 miljoen unieke vacature teksten gescand.

Met het door de VU ontwikkeld algoritme kunnen vacatureteksten worden gescand op woordcombinaties, die met grote zekerheid direct (‘je bent jong’, ‘tussen x en x jaar oud’) of indirect (‘student’, ‘starter’, ‘maximaal x jaar werkervaring’) verboden onderscheid betreffen volgens de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd (WGBL). Verreweg de meest voorkomende leeftijdsverwijzingen in personeelsadvertenties blijken een uitsluitende werking te hebben op met name oudere werkzoekenden. Dit is niet alleen in strijd met de wet, maar maakt ook dat een groot arbeidspotentieel niet wordt benut.

Onderzoeksresultaten

Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat 70.000 tot 100.000 vacatureteksten die vorig jaar verschenen woorden bevatten die wijzen op direct of indirect verboden onderscheid op grond van leeftijd. Met name indirecte leeftijdsverwijzingen worden nog vaak gevonden, zoals vragen om studenten of om starters op de arbeidsmarkt. Sinds de meting over vacatureteksten uit 2017 lijkt de totale omvang van vacatureteksten met leeftijdsdiscriminatie met een tiende te zijn afgenomen. Ondanks deze lichte (relatieve) afname, gaat het nog steeds om duizenden wetsovertredingen. Uit eerder onderzoek van het College bleek al dat leeftijdsverwijzingen in vacatureteksten oudere werkzoekenden afschrikken in de overweging om te solliciteren.

Oudere werkzoekenden hebben het zwaarder

Ouderen ervaren in sterkere mate gevoelens van leeftijdsdiscriminatie bij het zoeken naar werk dan jongeren. Zo blijkt uit recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau dat de helft van werkzoekende 55-plussers discriminatie ervaart bij het vinden van een baan. Ook blijkt dat het voor ouderen veel moeilijker is om na het verlies van hun baan opnieuw aan het werk te komen. Langdurige werkloosheid komt volgens cijfers van het CBS veel vaker voor onder oudere werklozen dan onder jongere werklozen. In 2018 was ruim twee-derde van de langdurig werklozen 45 jaar of ouder.

Voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens Adriana van Dooijeweert maakt zich zorgen over de situatie: “Er wordt een enorme toename in werkloosheid verwacht als gevolg van de coronacrisis. Hierdoor zullen vooral oudere werkzoekenden straks weer achter in de rij moeten aansluiten.”

Vacaturecheck

Op basis van de resultaten uit het onderzoek heeft het College de vacaturecheck vernieuwd. Hierin staan voor HR-professionals informatie die helpt te voorkomen dat goede kandidaten onbedoeld worden uitgesloten en tips om de impact van (onbewuste) vooroordelen op werving- en selectiekeuzes tegen te gaan.

Van Dooijeweert: “De meeste werkgevers zullen niet bewust discrimineren, maar duidelijk is dat het aan kennis en bewustzijn van wetgeving en stereotype denkbeelden nog wel eens schort. Het gaat er dan niet alleen om wat er in een vacaturetekst staat, maar om hoe de gehele werving en selectie plaatsvindt.”

Rol van bedrijven en overheid

Na het onderzoek van twee jaar geleden sprak het College met twaalf grote bedrijven die in absolute zin het grootste aandeel hadden in de totale omvang van leeftijdsdiscriminatie in vacatureteksten. Bij de meeste bedrijven is bij de nieuwe meting een afname van vacatureteksten met leeftijdsonderscheid waargenomen, maar de meeste hebben nog steeds enkele honderden tot duizenden vacatureteksten met leeftijdsonderscheid. Het College stuurde deze bedrijven per brief een nieuw overzicht van bedrijfsspecifieke uitkomsten toe. Hierbij is de vernieuwde vacaturecheck aangeboden en zijn bedrijven aangespoord hun beleid onder de loep te (blijven) nemen.

In een begeleidende brief aan de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid benadrukt het College nogmaals het belang om bij het wetsvoorstel Toezicht discriminatievrije werving en selectie echt goed duidelijk te maken voor werkgevers wat de eisen uit de gelijke behandelingswetgeving precies voor hen betekenen. Dit onderzoek en de andere cijfers bevestigen wederom dat de wetgeving goed moet worden uitgelegd, ook op het gebied van leeftijd. Daarnaast beveelt het College aan om de Inspectie SZW uit te rusten met een standaard geïntegreerde versie van het algoritme om structureel vacatureteksten te controleren, als aanvulling op haar (toekomstige) handhavingspraktijk.

(Onbewuste) vooroordelen

Leeftijdsdiscriminatie reikt verder dan alleen in vacatureteksten. Stereotyperingen en vooroordelen over ouderen en andere bevolkingsgroepen zijn hardnekkig en hebben (onbewust) impact op keuzes die gemaakt worden tijdens de gehele werving- en selectieprocedure. Het is van groot belang dat werkgevers zich van deze verborgen invloed bewust zijn, om te voorkomen dat een bedrijf zich schuldig maakt aan discriminatie. Het College biedt trainingen over selecteren zonder vooroordelen aan voor werkgevers.

Heb je vragen over je vacature? Of over je personeelsbeleid? Neem dan contact op met het College.