Nederlanders over zelfredzaamheid en mensenrechten

Nadruk op zelfredzaamheid

Nederlanders moeten meer dan ooit zelfredzaam zijn. Digitalisering speelt hierbij een grote rol. Zeker nu in de coronatijd, waar we te maken krijgen met een corona-app en met afspraken die digitaal moeten plaatsvinden.

Ook trekt de overheid zich terug en draagt taken over aan private partijen. Dit betekent dat de overheid verwacht dat mensen zo veel mogelijk hun eigen zaken regelen. Zoals thuiszorg, belastingaangifte en pensioenopbouw. Ook moeten mensen de correspondentie van de overheid in de gaten houden. Wat komt er binnen via e-mail of op internetportalen? Gaat er iets mis, dan moet iemand vaak zelf uitzoeken hoe het probleem kan worden opgelost.

Zelfredzaamheid en mensenrechten

De nadruk op zelfredzaamheid heeft invloed op de bescherming van mensenrechten. Door mensen als zelfredzaam te zien, laat de overheid mensen vrij om zelfstandig te kiezen hoe en wanneer zij deelnemen aan de maatschappij. Maar er zitten ook risico’s aan de nadruk op zelfredzaamheid. Bijvoorbeeld als iemand die recht heeft op thuiszorg niet kan vinden welke instantie kan helpen. Of niet begrijpt hoe een aanvraag moet worden gedaan. Dan komen het recht op informatie, menswaardig leven en gezondheid in de knel.

Hoe zelfredzaam zijn mensen in Nederland?

In het onderzoek ‘Iedereen op eigen kracht? Nederlanders over zelfredzaamheid en mensenrechten’ staat het College stil bij de vraag hoe zelfredzaam mensen zichzelf vinden in verschillende situaties.

Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van de Nederlanders zichzelf zelfredzaam vindt. Dat is positief. Het betekent dat veel burgers zelfstandig, autonoom en in vrijheid hun mensenrechten kunnen realiseren. Maar dit onderzoek laat ook zien dat dit niet voor iedereen geldt.

Risicogroepen

Bepaalde groepen vinden zichzelf in sommige situaties minder zelfredzaam. Zij kunnen dus niet (altijd) hun mensenrechten realiseren.

• 19 procent van de burgers uit niet-stedelijke gebieden zegt moeite te hebben met het begrijpen van de correspondentie van de overheid.
• Van de lageropgeleiden vindt bijna een op de drie het schrijven van een brief (erg) moeilijk.
• Ouderen geven vaker aan in de knel te komen bij het opzoeken van digitale informatie.
• En jongeren geven juist vaker aan moeite te ervaren bij het inschakelen van juridische hulp. Een kwart van hen vindt dit (erg) moeilijk.

Wat moet de overheid doen?

Het is aan de overheid om mensenrechten te garanderen voor iedereen. Daarom moet de overheid mensen ondersteunen wanneer zij (tijdelijk) minder zelfredzaam zijn. De overheid moet onder andere het volgende doen:

• Zorgen voor begrijpelijke en vindbare informatie

  Bijvoorbeeld door belangrijke informatie zichtbaar te delen en overduidelijk te waarschuwen. Zoals gebeurd is tijdens de coronacrisis. Niet alleen tijdens de persconferenties, maar ook door begrijpelijke informatie op een website als rijksoverheid.nl te zetten.

• Ondersteuning op maat bieden

  Bijvoorbeeld door laagdrempelige informatiebalies waar mensen terechtkunnen voor toelichting op correspondentie met de overheid.

• Proactief zijn in het voorkomen van grote problemen

  Bijvoorbeeld door burgers actief en op tijd te benaderen wanneer geen reactie is gekomen op een besluit met voor hen grote (financiële of juridische) gevolgen. Denk aan de stopzetting van een uitkering door het UWV.

• Problemen met zelfredzaamheid verder in kaart brengen

  Bijvoorbeeld door meer onderzoek te doen naar welke groepen problemen ervaren, wat die problemen zijn en hoe (overheids)instanties gericht kunnen helpen.