Weblogbericht | 08-07-2024 | College voor de Rechten van de Mens

"Zonder Sjef ben ik nergens. Hij geeft me vrijheid en zelfstandigheid. Door hem voel ik me veilig."

Even twee pizza’s bestellen bij een afhaalrestaurant. Dat is wat Ellen Zieleman wilde toen ze een tijd terug met haar man Bert op pad was. ‘Maar bij de deur werd ik tegengehouden’, vertelt ze. Althans niet zij werd geweerd, maar haar assistentiehond mocht onder geen beding de zaak in. ‘De eigenaar zei dat dat in strijd zou zijn met de Warenwet. Dat is onzin, maar er viel niet met hem te praten.’ En dus gingen Ellen, Bert en de hond naar een ander restaurant. Glimlachend: ‘Daar waren we gelukkig wel welkom.’ 

Maar zo’n weigering doet echt wat met je, legt Zieleman uit. Ze zit op haar vaste fauteuil in haar woonkamer in Nijverdal – een dorp tussen Zwolle en Almelo. Hond Sjef ligt naast haar. ‘Het is dan alsof je minderwaardig bent, je mag niet meedoen met de rest.’ Haar driejarige Golden Retriever is dan ook niet alleen een huisdier op wie Zieleman verzot is, maar ook haar ondersteuning. ‘Eigenlijk is hij mijn ogen’, zegt ze. ‘Zonder Sjef ben ik nergens. Hij geeft me vrijheid en zelfstandigheid. Door hem voel ik me veilig.’

Vanaf haar geboorte is Zieleman slechtziend en sinds zes jaar is ze zelfs helemaal blind. Zonder assistentiehond gaat ze vrijwel niet naar buiten. Alleen heel soms is ze slechts met een taststok op straat te vinden, maar wel altijd op bekend terrein. Ook laat ze zich zo nu en dan door haar man of door vrienden begeleiden. ‘Natuurlijk had dat ook bij die pizzeria gekund, of ik had even buiten kunnen wachten tot de pizza’s klaar waren. Maar dat wil ik niet. Het is namelijk niet een gunst waar ik om vroeg… ik wil net als ieder ander kunnen deelnemen aan de samenleving.’ 

"Hij komt van een school voor geleidehonden. Daar is Sjef geboren, kreeg hij zijn naam en is hij grondig opgeleid."

Hond weet ook pinautomaat te vinden

Bedaard ligt Sjef naast haar op zijn kussen, alsof hij niet doorheeft dat er voortdurend over hem gesproken wordt. Af en toe kijkt hij op als hij zijn naam hoort. Soms legt hij even zijn kop op haar schoot. ‘Hij is nu alweer mijn vijfde hond’, zegt Zieleman die in 2000 voor het eerst een assistentiehond kreeg. ‘Maar nooit eerder heb ik zo’n goede klik gehad. Zelfs als ik even naar de wc ga, wacht hij voor de deur in de hoop dat ik snel weer terug ben. En als ik een keer zonder hem buiten de deur ben, is hij echt onrustig. We voelen elkaar haarscherp aan. Het liefst zou hij nog samen met me onder de douche staan, maar dat doen we toch maar niet, haha.’

Hij komt van Stichting DCN geleidehonden. Daar is Sjef geboren, kreeg hij zijn naam en is hij grondig opgeleid. Tussendoor heeft hij nog bij een gastgezin in Utrecht gewoond waar vaker jonge puppy’s van de school terecht kunnen om ook aan een gezinsleven te wennen. ‘Heel aardige mensen’, zegt Zieleman. ‘Ze komen binnenkort nog eens langs om met hem te spelen.’

Door die grondige training is hij mijn steun en toeverlaat, zegt ze. Een jaar geleden kwam hij bij haar in huis en sindsdien wijst hij haar de weg, geeft hij het aan als er drempels of andere obstakels in de buurt zijn, en op commando kan hij zelfs in een gebouw een lift voor haar zoeken, of op straat een pinautomaat. ‘Dat wil zeggen’, nuanceert Zieleman, ‘ik moet wel weten waar zo’n automaat ongeveer staat, maar dan hoef ik maar te zeggen ‘zoek pin rechts’ en dan begeleidt Sjef me erheen. Hij weet hoe die apparaten eruitzien.’

"Mensen vrezen kennelijk dat er toch iets mis kan gaan. Ook is er veel onwetendheid."

Sjef is kortom een zeer goed opgeleide hond die niet zomaar ineens de keuken van een restaurant in zal glippen of in een café naar een ander tafeltje zal lopen waar misschien mensen zitten die even geen zin hebben in de aandacht van een Golden Retriever. ‘Als Sjef en ik buitenshuis zijn en hij zijn tuigje aan heeft, is hij volledig op mij gefocust’, zegt Zieleman.

Toch is Sjef te vaak niet welkom op openbare plekken. ‘Mensen vrezen kennelijk dat er toch iets mis kan gaan. Daarnaast zijn veel mensen niet op de hoogte van de regelgeving rondom assistentiehonden. Er is veel onwetendheid. Daardoor krijgt Zieleman in hotels vrijwel altijd een kamer toegewezen in een uithoek zover mogelijk weg van de kamers waarin andere gasten verblijven. ‘Heel naar is dat. Alsof je niet goed genoeg bent’, vertelt ze. ‘Ik voel me dan echt gediscrimineerd. Zo moesten we laatst ook bij een wokrestaurant in een aparte ruimte aan een tafeltje zitten weg van andere mensen. Naar het buffet mocht ik de hond niet meenemen.’

En zo houden die horecaondernemers zich toch aan de wet, zegt Zieleman gelaten. ‘Nergens in die wet staat namelijk dat assistentiehonden ook altijd naar een buffet moeten mogen, of dat we een tafeltje of hotelkamer moeten krijgen dichtbij andere gasten. Als ondernemer mag je eigen beleid voeren, zolang je ons de toegang maar niet ontzegt.’

Taxichauffeur met hondenallergie

Zieleman zegt te willen benadrukken dat het nu ook wel al heel vaak goed gaat. ‘Gelukkig zijn er nog een hoop vriendelijke, respectvolle mensen.’ Ze vertelt over een taxichauffeur in Utrecht met een hondenallergie. ‘Hij had me met een goede reden kunnen weigeren. Toch liet hij me niet in de kou staan, in plaats daarvan deed hij alle ramen van zijn auto open en mochten Sjef en ik meerijden. Echt heel sympathiek, want ik merkte duidelijk aan hem dat hij ook met de open ramen toch last had van zijn allergie.’

Desondanks verbaast het Zieleman niet dat het College voor de Rechten van de Mens ook afgelopen jaar weer vaak meldingen kreeg dat assistentiehonden werden geweigerd. Vrijwel altijd kregen de melders gelijk van het College, omdat een weigering – op enkele uitzonderingen na – verboden is. Een man kreeg zelfs van een medewerker van een tankstation te horen dat hij de hond niet nodig zou hebben. 

Ook Zieleman kreeg zoiets onlangs te horen. ‘Dat was op een treinstation. Tierend kwam er toen een man op me af, zomaar uit het niets. “Je bent helemaal niet blind”, snauwde hij. “Je doet alsof je me niet zien kunt maar je ziet me wel en je hebt die hond helemaal niet nodig.” Een NS-medewerker sprak die man daar vervolgens streng op aan en nam hem onder zijn hoede. Gelukkig werd ik opgevangen door mijn vriendin die me van het station kwam ophalen, want ik was toen echt van slag en moest heel erg huilen.’ Stilte. ‘Mensen weten soms echt niet wat ze zeggen. Mijn vriendin vroeg nog of ik ’s middags wel terug naar huis durfde met de trein. Dat deed ik uiteraard wel, want ik laat me absoluut niet wegjagen.’

"Die waterbak was misschien een kleine moeite, maar voor Sjef en mij was dat een heel groot gebaar."

Kleine moeite, groot gebaar

Heel blij is Zieleman met het bestaan van het College en andere meldpunten. ‘Het is belangrijk dat we alles wat misgaat melden en blijven melden. In de wet en in het VN-verdrag handicap kan wel staan waar we recht op hebben, maar als niemand weet dat het misgaat, blijft dat een papieren werkelijkheid.’ Daarom maakte Zieleman ook een melding bij de Stichting Gebruikers Assistentiehonden nadat ze was geweigerd. Een week later kreeg ze een telefoontje van de pizzeria-eigenaar. ‘Ik vind nog steeds dat u gewoon op straat had kunnen wachten’, zei hij. ‘Maar kennelijk moet ik u wel binnenlaten met de hond, dus de volgende keer zal ik u niet tegenhouden.’

Dat kan gelukkig ook heel anders, zegt Zieleman. ‘Laatst gingen we eten in Deventer. Daar had het restaurant een mooi plekje voor ons gereserveerd, dus niet in een hoekje verstopt. Voor Sjef hadden ze naast het tafeltje zelfs een bak met water klaargezet. Kijk, bij dat restaurant zullen mijn man en ik vaker gaan eten. Die waterbak was misschien een kleine moeite, maar voor Sjef en mij was dat een heel groot gebaar.' 

Interview door Arend Hulshof 

3 tips van Ellen voor ondernemers Wees geïnformeerd Zieleman: ‘Weet waar je het over hebt als het gaat om assistentiehonden. Ze zijn supergoed getraind en zullen niet zomaar iets vervelends doen wat andere honden misschien wel doen. Zorg ook dat het personeel op de hoogte is en dat iedereen weet wat de wet- en regelgeving is rondom assistentiehonden. ’Zoek contact‘ Ga met elkaar het gesprek aan als er onverhoopt problemen zijn. Is een andere bezoeker bang of is iemand allergisch, leg het dan aan degene voor met de assistentiehond en zoek samen naar oplossingen. Bepaal in elk geval niet voor anderen wat het beste is zonder overleg. ’Leef je in‘ Ga eens met je ogen dicht in de hoek van een druk restaurant zitten, luister naar al die geluiden die je hoort en bedenk welke impact dat heeft als je dat niet alleen op dat moment ervaart maar áltijd. Of nog beter: ga als personeelsuitje met je onderneming naar het MuZIEum in Nijmegen. Je krijgt dan een rondleiding in een donkere ruimte waardoor je ervaart hoe het is om blind of slechtziend te zijn. De volgende keer dat iemand met een assistentiehond je zaak binnenkomt zul je anders reageren.’

Meer informatie over regelgeving

Een assistentiehond weigeren: dat is in de meeste gevallen verboden. Volgens het VN-verdrag handicap en de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ) moeten assistentiehonden in beginsel toegelaten worden op openbare plekken. Alleen in enkele gevallen mag er een uitzondering gemaakt worden, bijvoorbeeld op een intensive care afdeling van een ziekenhuis vanwege veiligheid. Het toelaten van een assistentiehond valt onder het verrichten van een doeltreffende aanpassing. Dit is een aanpassing die verricht moet worden als iemand met een beperking die nodig heeft om gebruik te kunnen maken van een dienst. Lees hier meer over het onterecht weigeren van assistentiehonden of bekijk hier een aantal oordelen.