Wat is de rol van de overheid?
De overheid moet zorgen dat mensen hun rechten kunnen uitoefenen. Mensenrechten stellen grenzen aan wat de overheid mag doen. Ook vragen mensenrechten juist ook om acties van de overheid.
De animatie start met een ingesproken tekst.
Mensenrechten.
We hebben ze allemaal.
Simpelweg omdat we mens zijn.
We hebben ze vanaf onze geboorte,
zonder uitzondering of onderscheid.
Ze zijn er voor iedereen,
overal,
en altijd.
Om ze te beschermen en de
kans op schending te verkleinen,
is het belangrijk dat we
allemaal weten wat onze mensenrechten zijn.
Want zonder mensenrechten
geldt het recht van de sterkste.
Mensenrechten zijn absoluut nodig
om een vrij en waardig leven te leiden.
Griekse filosofen dachten 2300 jaar geleden
al na over waarden zoals gelijkheid.
Mensenrechten zijn gebaseerd op gedeelde waarden
die al van oudsher een rol spelen.
Sinds 1948 zijn mensenrechten wereldwijd vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Je vindt ze terug in internationale verdragen en in de Grondwet.
Mensenrechten raken alle aspecten van ons leven.
Zo heb je bijvoorbeeld het recht op onderwijs.
Het recht op zorg als je ziek bent.
Het recht om gelijk behandeld te worden.
En het recht op privacy.
Alle mensenrechten zijn even belangrijk, en hangen met elkaar samen.
Het ene recht kan niet zonder het andere.
Je kunt je voorstellen dat als je niet naar school kunt,
het later ook een stuk lastiger wordt om een baan te vinden
en een woning te kunnen betalen.
Maar wie is er dan verantwoordelijk
voor de mensenrechten?
Het is de eindverantwoordelijkheid van de overheid om mensenrechten van iedereen te beschermen en ervoor te zorgen dat ze worden nageleefd.
Maar uiteindelijk hebben we allemaal
een rol om ze te beschermen en te bevorderen.
Ook bedrijven, organisaties, en jij en ik.
Mensenrechten blijven werk in uitvoering.
En helaas gaat er in de praktijk wel eens wat mis.
Daar is wel iets aan te doen.
Je kunt bijvoorbeeld je
kiesrecht, demonstratierecht en je vrijheid van meningsuiting
gebruiken om voor mensenrechten op te komen.
Ook kun je naar de rechter stappen.
Je kunt andere mensen helpen in je omgeving of je als vrijwilliger aansluiten bij een organisatie die mensenrechten bevordert.
Samen zijn we verantwoordelijk voor het beschermen van mensenrechten.
En samen kunnen we ervoor zorgen dat deze universele rechten
voor iedereen werkelijkheid worden.
De animatie sluit af met het logo van het College voor de Rechten van de Mens en de tekst mensenrechten.nl.
Wat mag de overheid niet doen?
Overheden zijn verplicht om ervoor te zorgen dat mensen hun rechten kunnen uitoefenen. Aan de ene kant stellen mensenrechten grenzen aan wat de overheid mag doen. Het recht op vrijheid van persoon betekent bijvoorbeeld dat de overheid je niet zomaar mag arresteren. Het recht op vrijheid van meningsuiting houdt in dat de overheid je niet mag tegenhouden als je wilt zeggen dat je het niet eens bent met een minister. En door het recht op huisvesting mag de overheid je niet zomaar uit je huis zetten.
Wat moet de overheid wel doen?
Aan de andere kant vragen mensenrechten juist ook om acties van de overheid. Het recht op een eerlijk proces houdt ook in dat de overheid ervoor moet zorgen dat je toegang tot een advocaat hebt als je verdacht wordt van een strafbaar feit. Het recht op onderwijs betekent dat de overheid ervoor moet zorgen dat je van onderwijs mag genieten.
De overheid moet jou ook beschermen tegen schendingen van jouw rechten door anderen, bijvoorbeeld bedrijven. Denk aan regels voor veilige werkplekken of voldoende pauzes of vakantiedagen. Ook moet de overheid geweld tussen mensen tegengaan, zelfs in privésituaties, zoals kindermishandeling.
Wie controleert de overheid?
Veel instellingen houden zich bezig met toezicht op de naleving van mensenrechten. In Nederland zijn dat in elk geval de rechter, de Nationale ombudsman en het College voor de Rechten van de Mens. Via de mensenrechtenverdragen zijn er ook internationale toezichtprocedures: comités van onafhankelijke deskundigen onderzoeken hoe de Nederlands overheid zorgt voor naleving van de mensenrechten.
De comités bestuderen rapportages en behandelen klachten van individuen. Daarna doen ze aanbevelingen aan de overheid. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is de rechter in rechtszaken waarbij iemand een klacht tegen de overheid heeft ingediend op grond van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het Hof doet uitspraken waaraan de overheid zich moet houden.
Wat is de rol van gemeenten?
Gemeenten spelen een grote rol bij het beschermen van mensenrechten. Die is sinds de decentralisatie van taken in het sociaal domein nog verder toegenomen, omdat gemeenten nu verantwoordelijk zijn voor veel taken op het terrein van de zorg.
Veel beleid dat gemeenten maken en uitvoeren heeft met mensenrechten te maken. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van rechten en hoe de gemeenten die proberen te waarborgen:
- Recht op een behoorlijke levensstandaard - armoedebestrijding
- Recht op huisvesting - opvang van daklozen
- Recht op geestelijke en lichamelijke integriteit - geweld in de privésfeer voorkomen en bestrijden en opvang van slachtoffers
- Recht op gelijke behandeling en non-discriminatie - LHBTI-emancipatie bevorderen en discriminatie in de horeca tegengaan
- Rechten van het kind - jeugdbeleid vaststellen
- Recht op onderwijs - schooluitval tegengaan
- Recht op vrijheid van meningsuiting - plaatsen beschikbaar maken om politieke of maatschappelijke posters te (mogen) plakken
- Recht op informatie - toegankelijke websites en folders
- Recht op vrijheid van vereniging en vergadering - demonstraties in goede banen leiden
- Recht om zelfstandig te wonen en deel uit te maken van de maatschappij - zorgen voor huishoudelijke hulp voor mensen zodat zij thuis kunnen blijven wonen
- Recht op politieke participatie - stemlokalen toegankelijk maken voor mensen met een beperking