Discriminatiemonitor 2022: Discriminatie op grond van ras werd het meest gemeld
In de Monitor Discriminatiezaken beschrijven we hoe vaak mensen bij het College aankloppen met een vraag, melding of klacht over discriminatie. Daarnaast bevat de monitor gegevens over het aantal oordelen dat het College uitsprak en in welke mate deze worden opgevolgd. In de monitor zetten we al deze cijfers op een rij en geven daar duiding bij.
Wat zagen we in 2022?
In 2022 ontving het College in totaal 1.811 vragen en meldingen over gelijke behandeling. De meest voorkomende gronden waarover werd gemeld zijn: ras (afkomst), handicap of chronische ziekte en geslacht. Daarnaast ontving het College 670 verzoeken om een oordeel. De meeste oordelen gingen over (vermoedelijke) discriminatie op grond van handicap of chronische ziekte, geslacht en ras.
Deze monitor laat tevens zien dat melden loont. Ongeveer 74% van de organisaties treft maatregelen nadat het College heeft geoordeeld dat zij hebben gediscrimineerd. Een oordeel kan leiden tot een structurele verbetering die herhaling van discriminatie tegengaat. Maar het kan ook een individuele maatregel zijn. Vaak worden(alsnog) excuses aangeboden, maar ook het toekennen van een schadevergoeding komt voor. Ook als een individueel probleem niet wordt opgelost, gebruikt het College de meldingen, vragen en verzoeken bij het opstellen van beleids- en wetgevingsadviezen aan de overheid en internationale rapportages.
Racisme
In totaal kreeg het College vorig jaar 439 vragen en meldingen over discriminatie op grond van ras. Daarmee voert de discriminatiegrond ras de top 3 aan. Ervaring met discriminatie vanwege afkomst komt het meest voor op de werkvloer en bij werving en selectie. Afkomst is nog altijd een reden om discriminerende opmerkingen van collega’s te krijgen of uitgesloten te worden. Sollicitanten met een niet-Nederlands klinkende achternaam melden dat zij tijdens een sollicitatiegesprek anders behandeld worden.
De afgelopen twee maanden ben ik een aap genoemd en maakt dezelfde collega ook aap-geluiden naar mij - melder in 2022
Mensen met een beperking
Het College houdt toezicht op de uitvoering van het VN-verdrag handicap in Nederland. Volgens dit verdrag moeten mensen met een beperking, net als ieder ander, volwaardig mee kunnen doen aan onze samenleving. In 2022 ging 27% van alle meldingen en vragen die het College ontving over discriminatie op grond van een handicap of chronische ziekte. De meeste discriminatie werd ervaren bij het aanbieden van goederen en diensten. Een groot deel van de meldingen betreffen het onderwijs, en gaan over verzoeken om doeltreffende aanpassingen (zoals extra tijd voor het afleggen van tentamens) die door scholen niet worden ingewilligd, of zijn meldingen van mensen die vanwege hun beperking niet worden toegelaten tot een opleiding.
Geslacht
Het College oordeelde in 2022 dat Wehkamp een vrouwelijke werknemer veel lager beloonde voor hetzelfde werk dan haar mannelijke collega. Dit was discriminatie op grond van geslacht. Na dit oordeel is het aantal meldingen over ongelijke beloning gestegen.
In totaal ging 25% van alle vragen en meldingen in 2022 over discriminatie op grond van geslacht. De helft van deze meldingen betrof zwangerschapsdiscriminatie. Zo gaven melders aan dat hun arbeidsovereenkomst niet werd verlengd of werden zij vanwege hun zwangerschap benadeeld in een selectieprocedure. Ook ontving het College wederom meldingen over seksuele intimidatie op de werkvloer en in het onderwijs.
Discriminatie door de overheid
Na publicatie van het vooronderzoek naar de effecten van de werkwijzen en processen van de Belastingdienst bij de kinderopvangtoeslag, ontving het College 61 meldingen over de kindertoeslagenaffaire. De klachten over de kindertoeslagenaffaire kan het College beoordelen. Maar dit geldt lang niet voor alle overheidshandelen waarover ook geklaagd wordt.
Het College adviseerde om ook eenzijdig overheidshandelen onder de Algemene wet gelijke behandeling te brengen
De wetgever heeft in de Algemene wet gelijke behandeling namelijk grenzen gesteld aan de bevoegdheden van het College als het gaat om discriminatie door de overheid. Zo kan het College bijvoorbeeld niet oordelen over ‘eenzijdig overheidshandelen’. Bij eenzijdig overheidshandelen gaat het om een beslissing van een overheidsorgaan, of een gedraging van een overheidsfunctionaris (voorbeeld: ordehandhaving door de politie). De rechtsbescherming tegen discriminatie door de overheid is voor burgers onder de huidige wetgeving dus beperkt.
Om dat te verbeteren adviseerde het College, samen met de Nationaal Coördinator Tegen discriminatie en Racisme en de Staatscommissie tegen discriminatie en racisme, minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken recent om ook het eenzijdig overheidshandelen onder de Algemene wet gelijke behandeling te brengen.
Oordeel eigen handelen
Ook bedrijven en organisaties kunnen hun beleid door het College laten toetsen. Zo kan een bedrijf het College vragen te beoordelen of de (personeels)maatregelen die het wil treffen wel mag volgens de gelijkebehandelingswetgeving. Het College toetst dit aan de wetgeving en brengt daar een zogeheten ‘oordeel eigen handelen’ over uit. Zo stapte de gemeente Utrecht in 2022 naar het College om een uitspraak te krijgen over hun beleid voor toewijzing van sociale huurwoningen aan statushouders. Het Colleg oordeelde uiteindelijk dat de gemeente Utrecht zich hiermee niet schuldig maakte aan discriminatie op grond van ras.
Discriminatie melden, hoe pak ik dat aan?
Iedereen die vermoedt te maken te hebben met discriminatie kan het College vragen hierover een oordeel uit te spreken. Als je alleen melding wil maken van discriminatie en dus geen procedure wil, kun je een melding (anoniem) doen. Wil je een procedure starten en een oordeel van het College krijgen, dan dien je een klacht in. Zowel een melding als een klacht kan worden ingediend via een online formulier op de website van het College. Het College zal de situatie onderzoeken, en de partij waarover wordt geklaagd eventueel vragen om te reageren op de klacht. Meestal wordt er ook een openbare zitting gehouden. Aan het einde van de procedure oordeelt (schriftelijk) het College of er sprake was van discriminatie.