De regering heeft maatregelen genomen tegen het coronavirus. Op 1 december 2020 is de Wet Tijdelijke Maatregelen COVID-19 ingegaan. De maatregelen uit deze wet beperken de vrijheid van mensen. Het College voor de Rechten van de Mens krijgt hier veel vragen over.
Met z’n allen proberen we het coronavirus tegen te gaan.
Daardoor zijn we minder vrij.
We blijven zoveel mogelijk thuis.
We komen niet met groepen bij elkaar.
Als we ons ziek voelen, gaan we in thuisquarantaine.
Er worden maatregelen genomen die onze vrijheid beperken.
Scholen, openbare gelegenheden, cafés, restaurants, kerken en moskeeën gaan dicht.
Mensen in een zorginstelling of verpleeghuis mogen maar heel weinig bezoek ontvangen.
Als we in het ziekenhuis komen met het coronavirus, mogen we geen bezoek ontvangen.
In Nederland staan de rechten op vrijheid opgeschreven in de Grondwet.
De Grondwet is de basis van alle andere regels en wetten.
Dit zijn belangrijke vrijheidsrechten voor alle mensen in Nederland:
Vrijheidsrechten zijn mensenrechten.
Iedereen heeft recht op alle mensenrechten.
Iedereen moet zich aan de mensenrechten houden.
De regering maakt hier regels en afspraken voor.
Zodat iedereen in vrijheid kan leven.
Ja, dat mag.
Het recht op gezondheid is ook een mensenrecht.
De regering moet de gezondheid van mensen beschermen.
En zorgen dat er geen epidemieën zijn in Nederland.
Bij een epidemie krijgen ineens veel mensen een besmettelijke ziekte, zoals het coronavirus.
De regering moet dan maatregelen nemen voor de volksgezondheid.
Daardoor hebben mensen minder vrijheid dan normaal.
De regering mag dus maatregelen nemen voor de volksgezondheid.
En tegen het recht op vrijheid van mensen ingaan.
Het recht op vrijheid en het recht op gezondheid zijn allebei belangrijk.
De Wet Tijdelijke Maatregelen COVID-19 is er om maatregelen te kunnen nemen tegen corona.
Dit zijn maatregelen die tegen vrijheden van mensen ingaan.
Maar die de gezondheid van alle mensen beschermen.
Er bestaan twee andere wetten voor de volksgezondheid.
In deze wet staat hoe ziekten kunnen worden bestreden.
Volgens deze wet is COVID-19 een erg besmettelijke ziekte.
Hiervoor mogen snel maatregelen worden genomen, om verspreiding te voorkomen.
De Wpg beschrijft hoe de regering moet omgaan met zieke mensen.
En hoe besmette plekken moeten worden afgesloten.
De Wpg gaat niet over maatregelen die voor alle mensen gelden.
Nederland is ingedeeld in 25 ‘veiligheidsregio’s’.
Dit zijn gebieden waar de veiligheid voor mensen op lokaal niveau wordt geregeld, in noodverordeningen
Bijvoorbeeld als er gevaar is voor mensen in een bepaald gebied.
Maar niet voor alle mensen in Nederland.
Deze noodverordeningen zijn er alleen voor korte noodsituaties.
Met de wetten die er nu zijn, kan de regering genoeg maatregelen nemen voor de coronacrisis. Daarom is er geen noodtoestand uitgeroepen in Nederland.
Doet de regering dit wel, dan kunnen mensen voor langere tijd in hun vrijheid worden beperkt.
Het leger kan worden ingezet om te zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt.
Er kunnen noodwetten komen voor voedsel, medische zorg of rechterlijke uitspraken.
Maar dit gebeurt alleen als er bijvoorbeeld oorlog is.
De vrijheidsbeperkingen in coronatijd gaan ver en treffen veel mensen.
In de afspraken over mensenrechten staat dat landen tijdelijk kunnen afwijken van de regels.
Dat gaat niet zomaar, daar zijn strenge regels voor.
Deze staan in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Nederland houdt zich nog steeds aan dit verdrag.
Nederland heeft voor de coronacrisis gebruik gemaakt van de wetten Wpg en de Wvr.
Om zo de vrijheid van mensen tijdelijk te beperken.
De regering roept mensen op om zoveel mogelijk thuis te blijven.
Dat zij alleen voor echt noodzakelijke dingen de deur uitgaan.
Dit noem je ‘vrijheidsbeperking’.
De regering kan mensen verplichten om in quarantaine te gaan om anderen niet te besmetten.
Dit noem je ‘vrijheidsbeneming’.
Vrijheidsbeneming mag niet zomaar.
Een rechter moet beoordelen of dit mag.
Op dit moment is in quarantaine gaan niet verplicht.
Het is een dringend advies.
Daarom is het geen vrijheidsbeneming.
Nederland is een rechtsstaat.
Burgers van Nederland moeten kunnen controleren of de overheid goed werkt.
In de Tweede Kamer zitten mensen die gekozen zijn door de burgers.
Om voor hen de regering te controleren.
In de Wet Tijdelijke Maatregelen COVID-19 is de controle goed geregeld.
De Tweede Kamer moet alle nieuwe maatregelen controleren.
Als de Tweede Kamer een maatregel niet goed vindt, mag de maatregel niet worden ingevoerd.
Maatregelen tegen het verspreiden van het coronavirus worden soms snel genomen.
Elke nieuwe maatregel wordt binnen een week gecontroleerd.
Als de Tweede Kamer meer tijd nodig heeft, mag de maatregel niet worden ingevoerd.
Er zijn plekken in Nederland waar mensen niet zomaar weg mogen.
Dit zijn bijvoorbeeld gevangenissen, politiecellen of asielzoekerscentra.
Maar ook als mensen verzorging krijgen in ziekenhuizen, zorginstellingen of verpleeghuizen, kunnen ze daar niet zomaar weg.
Ook deze mensen hebben recht op gezondheid en op bescherming tegen het coronavirus.
Inspecteurs en andere mensen van de regering die dit controleren, blijven dit ook doen tijdens de coronacrisis.
Veel rechtszaken zijn uitgesteld.
Of ze worden op een andere manier gehouden, bijvoorbeeld via de telefoon of beeldbellen.
In sommige gebouwen voor rechtszaken kan niet op een veilige manier worden gewerkt.
Bijvoorbeeld omdat het niet mogelijk is om anderhalve meter afstand te houden.
Of omdat mensen niet veilig naar het rechtsgebouw kunnen reizen.
Iedereen heeft recht op een eerlijk proces.
Rechtbanken geven voorrang aan zaken die gaan over kwetsbare mensen, families of werk.
Rechtszaken waar beslist wordt of iemand langer in de gevangenis moet blijven, moeten doorgaan.
Net als rechtszaken die gaan over gedwongen opname in een inrichting.
De eilanden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba horen bij Caribisch Nederland.
Daar gelden dezelfde maatregelen als in Europees Nederland.
Aruba, Sint-Maarten en Curaçao zijn Koninkrijkslanden.
Deze landen zijn zelf verantwoordelijk voor het corona-beleid.
Nederland ondersteunt deze eilanden zoveel mogelijk bij de corona-maatregelen.
Er zijn overzichten van alle mensenrechten die worden geraakt door de coronasituatie.
Dit gaat niet alleen om het recht op vrijheid, maar ook om het recht op werk, het recht op gezondheid, het recht op huisvesting en het recht op onderwijs.
De overheid moet in deze situaties extra goed zorgen voor kwetsbare mensen.
Bijvoorbeeld voor slachtoffers van huiselijk geweld.
Of bij de toegankelijkheid van medische zorg.
Voor mensen met een beperking is dit ook geregeld met het VN-verdrag handicap.
Hierin staat hoe zij recht hebben op toegankelijkheid van medische zorg.
En op toegankelijkheid van informatie en communicatie over de corona-maatregelen.
De overheid heeft de mensenrechtelijke plicht om voor alle mensen te zorgen.
Ook voor mensen die moeilijk te bereiken zijn.
Bijvoorbeeld daklozen en ouderen die het moeilijk vinden met een computer om te gaan.
Of mensen die niet goed kunnen lezen of de Nederlandse taal niet goed begrijpen.
Andere mensenrechten gaan over geld en de verdeling van geld.
Dit betekent dat de regering iedereen eerlijk moet helpen.
De CoronaMelder app waarschuwt je als je in de buurt bent geweest van iemand met corona.
Iedereen kan deze app downloaden en gebruiken.
De app moet rekening houden met het recht op privéleven.
Er moet gecontroleerd worden dat de app zich hieraan houdt.
Gegevens mogen niet zomaar worden opgeslagen, bekeken en gedeeld.
Dit moet op een goede manier gebeuren én ook zonder dat anderen persoonlijke gegevens zien.
Veel deskundigen vinden dat de CoronaMelder app dit goed regelt.
Het is niet verplicht om de CoronaMelder app te gebruiken.
De overheid adviseert mensen wel om dit te doen.
Zo weten mensen sneller dat ze in de buurt zijn geweest bij iemand met het coronavirus.
En hoeven ze niet meer te worden gebeld door GGD’s die onderzoek doen naar contacten.
Zo wordt het werk van GGD’s minder.
Sommige bedrijven en instellingen willen eerst je temperatuur opnemen voordat je naar binnen gaat.
Om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
Dit mag niet zomaar.
Werkgevers en zorgverleners moeten zorgen voor de gezondheid van mensen.
Een temperatuurmeting hoort bij het recht op gezondheid.
Het recht op gezondheid kan ingaan tegen andere mensenrechten.
Bijvoorbeeld het recht op privacy.
En het recht op lichamelijke integriteit.
Dit betekent dat jouw lichaam van jou is en dat jij bepaalt wat daar mee gebeurt.
Bedrijven en instellingen willen weten of iemand het besmettelijke coronavirus heeft.
Nu kunnen we dat niet met zekerheid zeggen aan met lichaamstemperatuur.
Daarom mag het recht op privacy en het recht op lichamelijke integriteit niet beperkt worden.
Een temperatuurmeting kan alleen als iemand daar toestemming voor geeft.
Hij moet ook toestemming geven voor het vastleggen en verwerken van de temperatuurgegevens. Dit zijn medische gegevens.
Iemand die toestemming geeft moet goed begrijpen waar het over gaat.
Het moet daarom goed worden uitgelegd.
Vooral aan mensen met een verstandelijke beperking of andere kwetsbare mensen.
Ja, dat mag.
Een mondkapje is nodig om het lichaam te beschermen voor gezondheid of veiligheid.
Met een hoofddoek en mondkapje val je niet onder het boerkaverbod.
Vanaf 1 december 2020 zijn mensen verplicht om op veel plekken een mondkapje te dragen.
In winkels, musea, restaurants, het openbaar vervoer en scholen.
Dit gaat in tegen het recht op een persoonlijke levenssfeer.
De regering zegt dat het recht op gezondheid van de samenleving belangrijker is.
Het College vindt dat in dit geval ook.
Mensen die door ziekte of een beperking geen mondkapje kunnen dragen, hoeven dat ook niet.
Het College vindt het belangrijk dat er duidelijkheid is over deze groep mensen.
Zodat zij niet gediscrimineerd worden of weggestuurd als zij zonder mondkapje ergens binnen zijn.
In de wet staat dat een demonstratie mag worden verboden of verplaatst:
Het coronavirus kan dus een reden zijn om een demonstratie te verbieden.
Maar dan moet eerst gekeken worden of het echt nodig is.
Als mensen anderhalve meter afstand van elkaar kunnen houden mag een demonstratie niet verboden worden.
Mensen hebben recht op een goed leven.
Ze hebben recht op bescherming tegen armoede.
Armoede heeft vaak ook gevolgen voor iemands gezondheid.
Het bepaalt hoe iemand woont en naar welke school hij gaat.
Zo kunnen mensen door armoede worden gediscrimineerd.
De regering moet discriminatie en meer ongelijkheid tegengaan.
Bijvoorbeeld door geld te geven aan mensen die door corona geen werk meer hebben.
En bezuinigingen mogen niet alleen de kwetsbare mensen raken.
Mensen moeten mee kunnen praten over de maatregelen van de regering.
Vooral ook mensen die kwetsbaar zijn.
Zoals ouderen en mensen met een beperking.
De regering moet extra zijn best doen om hen te bereiken.
De bewoners van zorginstellingen hebben dezelfde rechten als iedereen.
Zij hebben het recht op een privéleven en op een gezinsleven.
Deze rechten zijn erg belangrijk.
Het betekent dat mensen het recht hebben om contact met hun partners te hebben.
En dat zij hun kinderen mogen zien.
En zij hebben het recht op contact met vrienden.
Mensen hebben ook het recht op persoonlijke autonomie.
Dat betekent dat zij zoveel mogelijk zelf kunnen beslissen over wat ze wel en niet willen.
Dit staat in de Wet Tijdelijke Maatregelen COVID-19:
Nee. Mensen mogen zelf kiezen of ze zich laten inenten (vaccineren).
Als veel mensen zijn beschermd tegen het coronavirus, kan het virus zich moeilijker verspreiden.
Daardoor worden minder mensen ziek.
De regering hoopt dat zoveel mogelijk mensen zich laten inenten.
Zodat de hele samenleving wordt beschermd.
De regering mag mensen niet zomaar verplichten om zich te laten inenten.
Mensen hebben het recht op onaantastbaarheid van het eigen lichaam. Dat staat in de Grondwet.
Dit betekent dat zij het recht hebben om zelf te beslissen over medische ingrepen.
Mensen hebben ook het recht op godsdienstvrijheid en gewetensvrijheid.
Dit betekent dat zij vanwege hun geloof of levensovertuiging het recht hebben om zich niet te laten inenten.
Maar soms kunnen deze rechten opzij gezet worden.
Andere mensenrechten zijn het recht op leven en het recht op gezondheid.
Als de gezondheid van de Nederlandse samenleving gevaar loopt mag de regering maatregelen nemen.
De regering kan mensen dan toch verplichten om zich te laten inenten.
Voor deze maatregel moet een speciale wet worden gemaakt.
Daarin moet de regering duidelijk maken dat verplicht inenten echt nodig is.
En laten zien dat het echt niet anders kan.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) verzamelt alle informatie over vaccineren.
Aan alle mensen die worden ingeënt moet toestemming worden gevraagd om hun gegevens in dit informatiepunt te delen.
Dat moet volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
Het gaat om persoonlijke medische gegevens van mensen.
Iedereen die toestemming geeft, kan dan een vaccinatiebewijs krijgen.
Dat is een bewijs dat je bent ingeënt tegen corona.
Het vaccinatiebewijs kan nodig zijn om te reizen naar een ander land.
Ook restaurants, cafés of festivals zouden om zo’n vaccinatiebewijs kunnen vragen.
Zonder vaccinatiebewijs mag je dan niet naar binnen.
Volgens de rechter mogen deze ondernemingen alleen om een vaccinatiebewijs vragen als zij kunnen aantonen dat het echt nodig is.
Dat anders de gezondheid van de medewerkers of andere gasten in gevaar komt.
En dat zij dit echt niet op een andere manier kunnen regelen.
Werkgevers kunnen ook vragen om een vaccinatiebewijs.
Zij moeten zorgen voor een gezonde werkomgeving.
Zeker als het gaat om werk in de zorg lijkt een vaccinatiebewijs echt nodig.
Werkgevers moeten dan zorgen dat het veilig is voor patiënten én personeel.
De regering denkt nog na over het uitgeven van een vaccinatiebewijs.
In de AVG staat dat het doorgeven van persoonlijke medische gegevens soms mag.
Ook zonder dat iemand daar toestemming voor heeft gegeven.
Maar alleen als de volksgezondheid anders gevaar zou lopen.
Hier moet dan wel een aparte wet voor komen.
Nee. Het is niet zo dat er andere regels zijn voor mensen die zijn ingeënt.
Dat zij bijvoorbeeld wel mogen winkelen en uitgaan, en andere mensen niet.
In Nederland worden geen mensen buitengesloten.
Met z’n allen proberen we het coronavirus te bestrijden.
Het virus mag niet meer de kans krijgen om veel mensen ziek te maken.
Daarom worden zoveel mogelijk mensen gevaccineerd.
En zijn er maatregelen die de vrijheid van mensen inperken.
Zodat later de hele samenleving weer ‘normaal’ kan leven.
Door het coronavirus komen steeds meer mensen op de Intensive Care (IC) van een ziekenhuis.
Intensive Care betekent ‘intensieve zorg’.
Dit is zorg voor mensen die heel erg ziek zijn en bijvoorbeeld niet meer zelf kunnen ademen.
Als te veel mensen ernstig ziek worden zijn er niet genoeg plekken op de IC.
Dan moeten artsen beslissingen nemen over wie wel en wie geen plek op de IC krijgt.
Dit noem je ‘triage’.
Voor IC-triage is een draaiboek gemaakt.
Hierin staat hoe artsen beslissingen kunnen nemen over wie een plek krijgt op de IC.
Artsen nemen deze beslissingen in drie stappen.
Bij de eerste en de tweede stap kijken artsen naar de medische situatie van mensen.
Soms is dat niet genoeg, dan zijn er nog steeds niet genoeg IC-plekken.
Bij de derde stap kijken artsen naar de leeftijd van patiënten.
Jongere mensen krijgen dan eerder een IC-bed dan oudere mensen.
In de Grondwet staat dat iedereen gelijk behandeld moet worden.
Discrimineren op leeftijd is verboden.
De overheid moet burgers beschermen tegen leeftijdsdiscriminatie.
De overheid heeft hiervoor de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd gemaakt.
Deze wet gaat over werk en arbeidsverhoudingen.
Het gaat dus niet over artsen die keuzes moeten maken wie een IC-plek krijgt.
Hier is nu (nog) geen wet voor.
Dit betekent dat het niet verboden is voor artsen om een selectie te maken op leeftijd.
Maar het mag alleen als hier een heel goede reden voor is.
En als het echt niet anders kan.
Deze beslissingen moeten heel zorgvuldig worden genomen.
De overheid én het College vinden dat dit goed is gedaan bij het maken van het draaiboek voor IC-artsen.
In het hele land is een avondklok ingesteld.
Het is verboden om tussen negen uur ‘s avonds en half vijf ‘s ochtends buiten te zijn.
Het doel van deze maatregel is het aantal besmettingen te verlagen.
De avondklok is nodig omdat er een nieuwe variant is van het coronavirus.
Deze variant heet de Britse variant en lijkt veel besmettelijker.
Dat betekent dat meer mensen van deze vorm ziek kunnen worden.
De avondklok duurt tot en met 9 februari 2021.
Een avondklok gaat in tegen het recht op bewegingsvrijheid.
Dit recht gaat over de vrijheid om je vrienden te bezoeken of om naar je werk te gaan.
Over boodschappen doen of hardlopen in een park.
De regering maakt gebruik van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg) om de avondklok in te stellen.
In de Wbbbg staat dat het recht op bewegingsvrijheid mag worden ingeperkt.
De avondklok moet dan het doel hebben om het coronavirus te bestrijden.
En het moet echt nodig zijn.
Op dit moment zijn veel verschillende maatregelen tegelijk genomen.
Allemaal om de verspreiding van het virus tegen te gaan.
De maatregelen zorgen ervoor dat mensen elkaar minder vaak kunnen zien.
Waardoor het virus zich minder goed kan verspreiden.
Het is nu nog niet zeker te zeggen of een avondklok de verspreiding tegengaat.
Toch vindt het College dat de invoering van de avondklok terecht is.
Dit komt vooral door de meer besmettelijke Britse variant.
Maar ook door de informatie die er is van andere landen.
Daar heeft de invoering van de avondklok gezorgd voor minder besmettingen.
Tot slot is zeker dat door alle maatregelen de druk op de zorg minder wordt.