Geweld tegen vrouwen

Iedereen heeft het recht op een leven vrij van geweld. Toch werden in 2022 ruim 1,3 miljoen mensen van boven de 16 slachtoffer van huiselijk geweld. Zo'n 1,8 miljoen mensen kregen te maken met seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel geweld (Prevalentiemonitor). Deze vormen van geweld treffen vooral vrouwen en zijn een ernstige mensenrechtenschending.

Wat is geweld tegen vrouwen?

Het Verdrag van Istanbul

Een belangrijk mensenrechtenverdrag op het gebied van geweld tegen vrouwen is het Verdrag van de Raad van Europa inzake geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, beter bekend als het Verdrag van Istanbul. Het doel van dit verdrag is een Europa te creëren vrij van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Het verdrag onderstreept dat geweld tegen vrouwen voortkomt uit genderongelijkheid.

Tegelijkertijd houdt geweld tegen vrouwen genderongelijkheid in stand. Het is daarom nodig dat geweld tegen vrouwen wordt tegengegaan, waarbij rekening wordt gehouden met de ongelijke machtspositie van vrouwen en mannen. Nederland heeft het Verdrag van Istanbul geratificeerd en moet zich dus houden aan de verplichtingen uit dit verdrag. Deze verplichtingen zien onder meer op de preventie van geweld tegen vrouwen en over de bescherming en ondersteuning van slachtoffers.

Wil je meer weten over de verplichtingen van de overheid op het gebied van geweld tegen vrouwen en/of huiselijk geweld? In het Verdrag van Istanbul staan deze verplichtingen gedetailleerd omschreven.

Definitie

In het Verdrag van Istanbul is een definitie van ‘geweld tegen vrouwen’ opgenomen:

“Alle vormen van gendergerelateerd geweld die leiden of waarschijnlijk zullen leiden tot fysiek, seksueel of psychologisch letsel of leed of economische schade voor vrouwen, met inbegrip van bedreiging met dit soort geweld, dwang of willekeurige vrijheidsberoving, ongeacht of dit in het openbaar of in de privésfeer geschiedt.”

Uitingsvormen

Geweld tegen vrouwen kan veel vormen aannemen: seksuele intimidatie op het werk, straatintimidatie, partnergeweld, eergerelateerd geweld, verkrachting, seksueel geweld, stalking, psychisch geweld, dwingende controle, sociaal isoleren, financieel afhankelijk maken en cybergeweld. De meest extreme vorm is femicide.

Huiselijk geweld of geweld in de privésfeer

Een veel voorkomende vorm van geweld tegen vrouwen is huiselijk geweld. Het College voor de Rechten van de Mens noemt het liever niet huiselijk geweld, omdat dit soort geweld allesbehalve ‘huiselijk’ is. Het gaat bijvoorbeeld om fysiek, psychisch of seksueel geweld door een partner, ex-partner of een familielid.

Femicide

De term femicide wordt gebruikt als sprake is van gendergerelateerd dodelijk geweld tegen vrouwen. We gebruiken de term om duidelijk te maken dat vrouwen door hun ongelijke positie in de samenleving in sommige situaties meer risico lopen om gedood te worden dan mannen. Bijvoorbeeld bij het verbreken van een romantische relatie. Of wanneer een vrouw in de ogen van haar familie de familie-eer heeft geschaad. Femicide wordt meestal door mannen gepleegd. Meestal is dat de partner of ex-partner, maar dat hoeft niet. Het kan ook gaan om een familielid, een vriend of kennis, een klant of zelfs een onbekende van de vrouw. Bijvoorbeeld wanneer een sekswerker wordt gedood door een klant.

De meeste vrouwen die worden gedood, worden gedood door hun partner of ex-partner. Vaak is er in de relatie al langer sprake van structurele mishandeling. Dat kan gaan om psychisch geweld, bedreigingen, intimidatie of lichamelijk of seksueel geweld. Femicide is een extreme vorm van geweld tegen vrouwen in de privésfeer.

Meer over femicide:

In Nederland zijn bijna twee keer zoveel mannen als vrouwen slachtoffer van moord. Maar waar de meeste mannen omkomen in het criminele circuit of bij vechtpartijen, wordt 56% van de vrouwen gedood door een partner of ex-partner. Bij mannen is dat 4%.

Hoe komt het dat vrouwen zoveel vaker slachtoffer zijn van partnerdoding dan mannen? Geweld vindt niet (alleen) plaats in een opwelling of als een situatie uit de hand loopt. Geweld, zowel fysiek als psychisch, door de partner is vaak een middel om de verhoudingen in de relatie te bepalen. Denk aan mannen die het niet kunnen verdragen dat zij geen controle hebben over het doen en laten van hun vrouw, er niet mee kunnen omgaan dat zij hun baan kwijt zijn en hun vrouw de kostwinner in het gezin is, of het niet kunnen verkroppen dat zij een eind heeft gemaakt aan de relatie.

Hoe we als maatschappij denken over mannen en mannelijkheid en vrouwen en vrouwelijkheid, draagt bij aan geweld tegen vrouwen. Ideeën over ‘hoe een vrouw zich hoort te gedragen’ verschillen tussen partners en zorgen soms voor conflict, dat uit de hand kan lopen.

Geweld tegen vrouwen - met femicide als meest extreme vorm - is een ernstige mensenrechtenschending. Iedereen heeft namelijk het recht op een leven vrij van geweld, het recht op leven, het recht op lichamelijke en geestelijke integriteit en het recht op gezondheid.

Het is belangrijk dat het probleem uit de privésfeer wordt gehaald. Het speelt niet alleen achter iemands voordeur en het is ook niet alleen een probleem van vrouwen. Femicide is een maatschappelijk probleem, een mensenrechtenprobleem. En de overheid moet het daarom aanpakken.

Om de achterliggende oorzaken van femicide aan te pakken, is krachtiger beleid nodig om gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bereiken. Dat begint met erkenning voor de relatie tussen gender en geweld in de privésfeer. Waarom gebruikt een man geweld tegen zijn (ex)partner? Is dat omdat hij de vrouw minacht, hij een gevoel heeft van eigendom, hij er plezier uit haalt of omdat hij vindt dat een vrouw ondergeschikt is? Omdat gender een rol speelt bij dit geweld, is het noodzakelijk dat gender ook een rol speelt bij het voorkomen en bestrijden ervan. Dat noem je een gendersensitieve aanpak. Nog te vaak gaan instanties uit van gelijkwaardigheid in een relatie en dat waar twee vechten, er twee schuld hebben. Dat doet dan geen recht aan de feitelijke verhoudingen, net als wanneer media in neutrale termen spreken en schrijven over femicide.

Geweld tegen vrouwen en mensenrechten

Geweld tegen vrouwen is een ernstige mensenrechtenschending. Iedereen heeft namelijk het recht op een leven vrij van geweld, het recht op leven, het recht op lichamelijke en geestelijke integriteit en het recht op gezondheid.

Geweld tegen vrouwen is daarnaast een vorm discriminatie van vrouwen, omdat te weinig wordt gedaan tegen vormen van geweld die vrouwen buitenproportioneel vaak treffen, zoals seksueel geweld en huiselijk geweld. Dat betekent dat zij geen gelijke bescherming tegen geweld hebben. De overheid heeft dus een mensenrechtelijke verplichting om geweld tegen vrouwen te voorkomen en bestrijden. Als de overheid dit onvoldoende doet, kunnen de verschillende mensenrechten in het geding komen.

De rol van de overheid

Geweld tegen vrouwen is geen privéprobleem of vrouwenprobleem, maar een maatschappelijk probleem. Omdat het ook een mensenrechtenprobleem is, moet de overheid dit probleem aanpakken. De overheid moet bijvoorbeeld vormen van geweld tegen vrouwen strafbaar stellen. Dat geldt voor lichamelijk geweld en seksueel geweld, maar ook voor psychisch geweld, stalking, huwelijksdwang en genitale verminking. Gevallen van geweld tegen vrouwen moet de overheid onderzoeken. En als sprake is van een strafbaar feit, moet de overheid de pleger vervolgen en bestraffen.

De overheid moet ook iets doen aan de oorzaken van geweld tegen vrouwen. Geweld tegen vrouwen komt namelijk voort uit ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. Door deze ongelijke machtsverhoudingen hebben vrouwen geen gelijke zeggenschap en blijft discriminatie in stand. Stereotiepe opvattingen over wat vrouwelijk en wat mannelijk is spelen daarbij een belangrijke rol. Om tot structurele verbetering te komen, moet de overheid deze stereotiepe opvattingen over vrouwelijkheid en mannelijkheid uitbannen. En ervoor zorgen dat vrouwen een sterkere positie in de maatschappij krijgen. Alleen op die manier kan geweld tegen vrouwen teruggedrongen worden.

Wil je meer lezen over het Nederlandse beleid voor het uitbannen van geweld tegen vrouwen? Lees dan dit artikel uit de serie ‘Hoe gender(on)gelijk is Nederland?': Het Nederlandse beleid voor het uitbannen van geweld tegen vrouwen: wat gaat er goed en wat moet er beter?

Gendersensitieve aanpak

Gendersensitief werken betekent rekening houden met gender en met genderongelijkheid als oorzaak van het ontstaan van geweld. Gendersensitief werken is dus het bewust zijn van en rekening houden met de verschillen in macht, afhankelijkheid en wederzijdse verwachtingen die uit genderrollen voortvloeien.

Het College pleit voor een alomvattende, gecoördineerde en gendersensitieve aanpak van geweld tegen vrouwen. Hierbij richten we ons op de centrale en de lokale overheid en professionals, die dit geweld moeten aanpakken. Om lokale beleidsmakers op weg te helpen hebben we een checklist ontwikkeld waarin we uitleggen wat gendersensitief beleid inhoudt, waarom het zo belangrijk is, hoe het de effectiviteit van beleid ten goede komt en wat een beleidsmaker kan doen. Ook hebben we onderzoek gedaan om in kaart te brengen in hoeverre lokaal beleid al gendersensitief is en wat er gedaan kan worden om de omslag naar gendersensitiviteit verder aan te jagen.

Meer over gendersensitief beleid:

Melden helpt

Om zelf hulp te krijgen, en ook om te voorkomen dat anderen hetzelfde overkomt. In Nederland bestaan diverse meldpunten voor verschillende vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes. Via onderstaande link vind je deze meldpunten. Ook vind je hier organisaties die zich inzetten tegen dit soort geweld, en organisaties waar je terecht kan voor informatie, advies en lotgenotencontact.

Ga naar: geweldtegenvrouwenmelden.nl.