Het VN-verdrag handicap & Caribisch Nederland
Mensen met een beperking in Caribisch Nederland kunnen nog niet volledig deelnemen aan de samenleving. Zij ervaren veel drempels in hun leven, bijvoorbeeld bij het reizen, deelnemen aan het openbare leven, volgen van onderwijs en het vinden en behouden van werk. Ratificatie van het VN-verdrag handicap voor Caribisch Nederland is nodig zodat mensen met een beperking daar, net als ieder ander, kunnen leven.
Ratificatie VN-verdrag handicap
Het VN-verdrag handicap is in 2016 door Nederland geratificeerd, maar alleen voor Europees Nederland. Het verdrag geldt daarom nu nog niet voor Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). Al jaren dringt het College bij de overheid aan dat het verdrag ook voor dit deel van Nederland gaat gelden. Er hoort namelijk geen verschil te zijn in de gelding van een verdrag in verschillende gebieden van één land. We maakten hier een video over.
Het VN-verdrag Handicap. Ooit van gehoord?
Dit verdrag geldt sinds 2016 in Europees Nederland, maar geldt tot op de dag van vandaag nog niet in Caribisch Nederland.
Om dit te begrijpen duiken we kort de geschiedenis in. Zo'n 400 jaar geleden koloniseert Nederland de eilanden Curacao, Aruba, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba. De oorspronkelijke bewoners worden tot slaaf gemaakt, en honderdduizenden Afrikanen worden onder dwang naar de eilanden gebracht.
Op 1 juli 1863 wordt er een wet van kracht die de slavernij in het Caribisch gebied officieel afschaft. In werkelijkheid moeten de tot slaaf gemaakten nog 10 jaren gedwongen doorwerken. Ook hebben zij dan nog geen rechten en geen zeggenschap over hun toekomst.
Na de afschaffing van de slavernij verandert er veel op sociaal, economisch en politiek gebied. In de periode die volgt, ontwikkelt de regio zich vooral op het gebied van landbouw en blijft de economie sterk verbonden met Nederland.
We maken een sprong naar 2010. Sinds dat jaar bestaat het Koninkrijk der Nederlanden uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Het land Nederland behelst Europees Nederland én de eilanden Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Deze eilanden worden samen ook wel Caribisch Nederland genoemd.
Bij deze ontwikkeling was de verwachting dat het welzijn en de welvaart van de inwoners van Caribisch Nederland zou stijgen naar het niveau van Europees Nederland. Maar er bestaat nog steeds een grote ongelijkheid, onder andere op het gebied van mensenrechten.
Het Koninkrijk der Nederlanden heeft veel mensenrechtenverdragen ondertekend. De meeste verdragen gelden in alle delen van het Koninkrijk maar er zijn uitzonderingen, waaronder het VN-verdrag handicap. Dit verdrag geldt alleen in Europees Nederland en niet in Caribisch Nederland.
Maar wat is het VN-verdrag handicap precies, en waarom is het een belangrijk verdrag? En hoe zorgen we ervoor dat dit verdrag ook in Caribisch Nederland gaat gelden? We vertellen je er graag meer over.
In het VN-verdrag handicap staat dat mensen met een beperking, net als ieder ander, het recht hebben om mee te doen aan de samenleving.
Dit internationale mensenrechtenverdrag beschermt en verbetert de rechten van mensen met een beperking.
Het verdrag gaat uit van het sociaal model. Dit betekent dat een beperking niet gezien wordt als een individueel probleem, maar dat een beperking vooral ontstaat door de ontoegankelijkheid van de samenleving. De overheid is verplicht om alles te doen wat in het verdrag staat.
In Caribisch Nederland geldt dit verdrag dus nog niet.
Het College voor de Rechten van de Mens is de onafhankelijke nationale toezichthouder op de uitvoering van het VN-verdrag handicap in Europees Nederland. Het College vindt dat het verdrag zo spoedig mogelijk ook in Caribisch Nederland moet gaan gelden en spreekt de overheid hier al langere tijd op aan.
Naast nationaal toezicht is er ook het VN-comité handicap, dat internationaal toeziet op de uitvoering van het verdrag in Nederland.
In 2024 bracht dit comité voor het eerst een rapport uit over Nederland. Net als het College voor de Rechten van de Mens, benadrukt ook het VN-comité dat het VN-verdrag handicap zo snel mogelijk moet gaan gelden in Caribisch Nederland. Daarbij moet de overheid als eerste organiseren dat mensen met een beperking en hun organisaties altijd betrokken worden. Bij wetgeving en beleid dat over hen gaat, maar ook bij de uitvoering ervan. En niet pas op het einde, maar vanaf het begin.
Wat kun je nu al doen als je in Caribisch Nederland woont en zelf een beperking, óf een kind met een beperking hebt?
Je kunt met de overheid in gesprek gaan over concrete onderwerpen waaruit blijkt dat mensen met een beperking onvoldoende kunnen meedoen in de samenleving, zoals bij vervoer, toegang tot zorg, onderwijs en werk.
In zo’n gesprek kan je het VN-verdrag handicap benoemen, omdat daarin staat wat de overheid bij dit soort onderwerpen moet doen.
Je kunt je aansluiten bij bestaande belangenorganisaties of zelf een belangenorganisatie oprichten, zodat je ervaringen uit kunt wisselen en samen in gesprek kunt gaan met de overheid.
Daarbij kun je vragen of er financiële middelen beschikbaar zijn om de betrokkenheid van mensen met een beperking te vergroten.
Het College voor de Rechten van de Mens blijft zich inzetten om ervoor te zorgen dat het VN-verdrag handicap voor álle inwoners van Nederland gaat gelden. In Europees Nederland en dus óók op Bonaire, Saba en Sint Eustatius.
Wil je meer weten over dit onderwerp? Kijk dan op onze site.
Bekijk deze video in het Engels
Bekijk deze video in het Papiaments
Plannen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
Het ministerie van VWS is het coördinerend ministerie voor de implementatie van het VN-verdrag handicap in Europees Nederland. Het ministerie heeft ook een belangrijke rol als het gaat om de implementatie van het verdrag in Caribisch Nederland. De Nederlandse Staat heeft het voornemen om het verdrag voor de drie eilanden te ratificeren. Het College vindt het positief dat de Nederlandse Staat de urgentie erkent en dat vooruitlopend op de ratificatie al gestart wordt met het maken van een beleidsprogramma voor de drie eilanden, lijkend op het beleidsprogramma in Europees Nederland: Doe onbeperkt mee. Het College is kritisch dat er nog steeds geen concreet zicht is op ratificatie. Recent heeft het College dit nog geschreven in een brief naar de Tweede Kamer.
Symposium en bezoek van het College aan Bonaire
In het kader van het beleidsprogramma voor Caribisch Nederland organiseerde de afdeling Zorg en Jeugd Caribisch Nederland van VWS op 3 november 2023 een symposium op Bonaire. Tijdens dit symposium waren ook afgevaardigden aanwezig van Sint-Eustatius en Saba. Dit symposium stond in het teken van bewustwording en het uitwisselen van kennis en ervaring voor het ontwikkelen van dit beleidsprogramma. Het College was uitgenodigd om tijdens dit congres een bijdrage te leveren over het VN-verdrag handicap en wat dit nu en in de toekomst betekent voor de eilanden. De speech van Collegelid Marjolein Swaanenburg – van Roosmalen is hier in het Nederlands, Engels en Papiaments te vinden. Het College heeft na afloop van het symposium diverse werkbezoeken afgelegd op Bonaire. Hierdoor heeft het College een goede indruk gekregen van de huidige situatie van (de rechten van) mensen met een beperking op Bonaire en een eerste indruk van de situatie op Sint-Eustatius en Saba. Zo bereidt het College zich voor om de uitvoering van het verdrag op de eilanden te monitoren.
Activiteiten College
De komende jaren zal het College zich blijvend inzetten voor het aanjagen van het ratificeren van het VN-verdrag handicap voor Caribisch Nederland en op het informeren van mensen in Caribisch Nederland over de rechten van mensen met een beperking volgens het verdrag. Daarnaast zal vanaf 2025 de Wet gelijke behandeling handicap en chronisch ziekte ook van toepassing zijn in Caribisch Nederland. Dat betekent dat inwoners (met een beperking) van Caribisch Nederland vanaf dan ook een verzoek om een oordeel kunnen indienen bij het College.