Zelfstandig thuiswonende ouderen en het VN-verdrag handicap

Voor veel ouderen blijken maatregelen van de overheid goed uit te pakken. Dat beeld verandert echter wanneer wordt gekeken naar ouderen met een (ernstige) beperking. Het College pleit ervoor dat daar bij de uitvoering van beleid blijvend meer aandacht aan wordt gegeven. Ook vindt het College het noodzakelijk dat ouderen met een migratieachtergrond zoveel mogelijk worden betrokken bij reguliere onderzoeken waarin data over mensen met een beperking worden verzameld.

Dag van de verpleging en de zorg

Op 12 mei 2020 was het de dag van de verpleging en de zorg. Deze dag krijgt in de coronacrisis extra betekenis. Op deze dag wordt ook het Nivel-rapport “Ervaren knelpunten van thuiswonende ouderen vanuit mensenrechtelijk perspectief” gepubliceerd. Dit rapport is opgesteld in opdracht van het College voor de Rechten van de Mens. Het College licht het rapport op deze dag toe en brengt ook een brede handreiking voor gemeenten over recht op zelfstandig wonen naar buiten.

Waarom onderzoek naar thuiswonende ouderen met een beperking?

In de achterliggende jaren is er veel veranderd voor ouderen. Zo is het beleid nu dat zij zo lang mogelijk binnen hun eigen vertrouwde omgeving blijven wonen. Het College ontving signalen van mensen met een beperking en hun organisaties over knelpunten. Daarom heeft het College in de eerste plaats als toezichthouder op de uitvoering van het VN-verdrag handicap de positie van zelfstandig thuiswonende ouderen in beeld laten brengen. Over ouderen met een beperking waren al data beschikbaar, maar was nog niet specifiek gerapporteerd vanuit het VN-verdrag handicap. Het onderzoek van het Nivel ging over verdragsrechten als wonen, zorg en meedoen in de samenleving. Ook had het College gevraagd naar de situatie van mensen met een migratieachtergrond.

Ouderen over het recht op zelfstandig wonen

Uit het onderzoek van het Nivel blijkt dat het met de meeste thuiswonende ouderen in Nederland goed gaat. Ouderen in het onderzoek zijn over het algemeen vrij tevreden: over zorg die ze ontvangen, over hoe ze wonen en hoe ze kunnen deelnemen aan de samenleving. Maar er zijn ook ouderen die het aanzienlijk slechter hebben. Dat signaal komt van vooral ouderen met een beperking, in bijzonder met wat de onderzoekers een ‘ernstige beperking’ noemen. Ook andere groepen, zoals alleenstaanden en ouderen met een lagere opleiding, ervaren soms meer problemen dan gemiddeld.

Thuiswonende ouderen over zorg

De meeste ouderen blijken tevreden te zijn over zorg en ondersteuning die ze ontvangen. Dat staat in de rapportage van het onderzoek. Tegelijkertijd geeft bijna 1 op de 5 ouderen met een ziekte of een beperking aan behoefte te hebben aan extra ondersteuning.

Thuiswonende ouderen over meedoen in de samenleving

Een belangrijke bevinding uit het onderzoek is dat ouderen met een beperking moeilijker mee kunnen doen aan de maatschappij. De meeste ouderen kunnen dit wel. Maar ouderen met een beperking ervaren hier problemen mee. Dat aan een activiteit zoals sporten ten gevolge van een beperking niet of minder kan worden meegedaan is verklaarbaar en ook niet altijd oplosbaar. Maar ook bij meer basale activiteiten zoals boodschappen doen, op bezoek gaan bij vrienden en familie en zelfs bij bezoek ontvangen worden problemen gemeld.

Mensen met een migratieachtergrond

Binnen het onderzoek van het Nivel is een beknopte verkenning uitgevoerd die specifiek ingaat op de situatie van oudere vrouwen met een Marokkaanse achtergrond. Ouderen met een migratieachtergrond blijken niet altijd ruim vertegenwoordigd te zijn in onderzoekspanels. Dat is een belangrijk gegeven, waar het College aandacht voor zal blijven vragen.

Hoe gaat het verder?

Het College zal over het rapport in gesprek gaan met onder meer rijksambtenaren, ouderenorganisaties en organisaties van mensen met een beperking. Bij zijn voorlichtende activiteiten over mensenrechten zal het College extra aandacht schenken aan ouderen met een beperking. De handreiking over zelfstandig wonen wordt onder de aandacht van gemeenten en belangenorganisaties gebracht. Deze handreiking bevat onder meer een checklist die als hulpmiddel kan dienen om een overzicht te krijgen van de mate waarin artikel 19 VN-verdrag handicap wordt toegepast in het gemeentelijk beleid.