Ratificatie facultatieve protocollen goed nieuws voor extra rechtsbescherming

Wat betekent dit besluit?

Wie vindt dat rechten uit een van de verdragen zijn geschonden, kan op dit moment alleen bij een nationaal rechterlijke instantie terecht. Na ratificatie van de facultatieve protocollen kun je, als die nationale mogelijkheden zijn uitgeput, een klacht indienen bij een internationaal comité. Voor het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (VN-verdrag handicap) is dat het VN-comité handicap. Voor het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) is dat het kinderrechtencomité. De mogelijkheid van deze internationale procedures als het op nationaal niveau niet is gelukt, betekent dus een extra rechtsbescherming van mensen met een beperking en kinderen ten opzichte van de overheid.  

Deze rechtsgang kan bovendien helpen om de betekenis van verdragsbepalingen concreter te maken. De nationale rechter kan uitspraken van de comités gebruiken in individuele zaken. Ook betekent ratificatie van de protocollen dat het Comité een staat kan uitnodigen mee te werken aan een onderzoek naar een vermeende mensenrechtenschending door die staat. 

Een facultatief protocol is verdragstekst die als een soort bijlage hoort bij een verdrag. Staten die zich aansluiten bij het verdrag, zijn niet verplicht om ook aan te sluiten bij zo’n facultatief protocol. Deze zijn dus optioneel.

Wanneer wordt er geratificeerd? 

Het kabinet heeft besloten om de procedure voor het ratificatieproces van het protocol bij het VN-verdrag handicap direct te starten. De start voor het facultatieve protocol bij het IVRK is pas daarna. Het kabinet heeft als belangrijkste reden voor het verschil in het moment van ratificatie genoemd dat niet kan worden voorspeld wat de (financiële) gevolgen ervan zijn. De uitkomsten van het ratificatieproces van het protocol bij het VN-verdrag handicap worden daarom meegenomen voor het proces van het IVRK. In de uitgebreide reactie na de zomer 2023 zal een nadere motivering worden gegeven op het besluit. Het College dringt er hierbij nogmaals op aan om ook het facultatief protocol bij het IVRK zo spoedig mogelijk te ratificeren.  

(Voorlopig) geen ratificatie facultatief protocol IVESCR 

Een derde facultatief protocol wordt vooralsnog niet geratificeerd. Het gaat om het protocol bij het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR), een van de moederverdragen die onder meer het recht op huisvesting, onderwijs, en zorg waarborgt. Het College maakt zich zorgen over het besluit het facultatief protocol bij het IVESCR nu niet te ratificeren. Dit versterkt het gat in rechtsbescherming dat het College waarneemt met betrekking tot de toetsing aan economische, sociale en culturele rechten door de Nederlandse rechter. Ook dit facultatief protocol geeft  immers een extra rechtsingang die juist voor de naleving van deze verdragsverplichtingen hard nodig is. Uitspraken van dit Verdragscomité in individuele zaken zullen bijdragen aan de rechtsbescherming van burgers en de verdere verduidelijking van de plicht van de overheid om ESC-rechten te garanderen.  Het College acht het dan ook van groot belang dat ook dit facultatieve protocol wordt geratificeerd. Daarom ziet het uit naar een motivering op dit punt in de uitgebreide reactie van het kabinet na de zomer.