Niet zomaar. Maar hoe zit dat precies?
Naar werk of school gaan, sporten, boodschappen doen, afspreken met vrienden. Het hoort allemaal bij het leven. Toch is dit voor ruim 2 miljoen mensen met een beperking in Nederland niet altijd zo vanzelfsprekend. Om dit te kunnen doen hebben zij namelijk vaak een hulpmiddel nodig. Denk bijvoorbeeld aan een rolstoel, een hulphond, prothese of gehoorapparaat. De toegang tot dit soort hulpmiddelen is een belangrijk mensenrecht. Maar hoe gaat dit dan precies in z’n werk? Wie bepaalt welk hulpmiddel het beste bij jou past? En mag je die zelf kiezen?
In principe krijg je niet zomaar een persoonlijk afgestemd hulpmiddel. Dit blijkt ook uit onze jaarlijkse rapportage over de stand van zaken rondom het VN-verdrag handicap in Nederland. Veel mensen geven aan dat ze altijd de ‘standaard’ krijgen. Dat dit nog niet altijd gebeurt, betekent echter niet dat het niet de bedoeling is. Er moet namelijk wel onderzocht worden wat iemand nodig heeft en wat het beste aansluit. Een hulpmiddel op maat dus.
Het verhaal van Diede
Tijdens de geboorte van Diede de Groot werd al snel duidelijk dat haar rechterbeen niet even lang was als haar linkerbeen. Diede haar bovenbeen was verkort en de heup bleek niet goed aangelegd. Op haar eerste verjaardag kreeg Diede haar eerste prothese en zes jaar later ontdekte ze rolstoeltennis. Niet wetende dat deze sport haar leven volledig zou veranderen. Na jaren hard trainen besloot ze de gok te wagen en professioneel te gaan spelen. Sindsdien domineert Diede de rolstoeltenniswereld en wint ze wedstrijd na wedstrijd.
"Ik denk eigenlijk nooit bewust na over het feit dat ik een beperking heb. Alles wat ik doe, doe ik op mijn eigen manier."
Naast topsport heeft Diede nog een missie in haar leven. Ze wil graag laten zien dat een beperking niet als beperking ervaren hoeft te worden. Volgens Diede hoef je je namelijk nooit tegen te laten houden door een beperking. Diede: “Ik denk eigenlijk nooit bewust na over het feit dat ik een beperking heb. Alles wat ik doe, doe ik op mijn eigen manier. Uiteraard gaan sommige dingen mij minder makkelijk af dan anderen, maar dat zal nooit een reden zijn om iets te laten. Daarnaast zou ik misschien helemaal geen topsporter geweest zijn zonder mijn beperking. Dat zou ik voor geen goud willen missen.”
Diede heeft zelf een prothese en, uiteraard, een rolstoel. Voor het tennissen heeft ze een andere, aangepaste sportrolstoel. In het dagelijkse leven én op de tennisbaan is Diede haar rolstoel een verlengstuk van haarzelf. Het is dus belangrijk dat de rolstoel goed bij haar past en aan al haar wensen voldoet. Maar bij het aanvragen hiervan kwam Diede vaak obstakels tegen. Diede: “Vooral het aanvragen van een sport gerelateerd hulpmiddel is erg lastig. Je krijgt eenvoudige modellen of je ontvangt een budget vanuit de gemeente, die vaak niet toereikend genoeg is. Goede producten zijn vaak op maat gemaakt en de prijzen liggen daardoor hoger. Als je een goed product wil, moet je dus altijd zelf bijleggen.”
Diede de Groot
Diede de Groot (1996) is nummer 1 rolstoeltennister van de wereld. In korte tijd bestormde ze de internationale ranglijst tot een nummer één positie in zowel het enkel- als het dubbelspel. In een jaar tijd won ze de Australian Open, Roland Garros, Wimbledon, de Paralympische Spelen en de US Open.
Jij hebt rechten
Jij hebt, net als ieder ander in Nederland, het recht om mee te doen met de samenleving. Dit staat vastgelegd in het VN-verdrag handicap. Dit belangrijke mensenrechtenverdrag verplicht de overheid om alles op alles te zetten om hiervoor te zorgen. Hulpmiddelen zijn hier een belangrijk onderdeel van. Niet alleen omdat jij van A naar B kan met bijvoorbeeld een rolstoel of hulphond, maar ook omdat hulpmiddelen ervoor zorgen dat jij andere belangrijke mensenrechten kan genieten. Denk bijvoorbeeld aan het recht op onderwijs, werk en deelname aan het culturele leven.
Hoe gaat dat in z’n werk?
In het VN-verdrag handicap staat waar de overheid voor moet zorgen. Hier valt ook de toegang tot hulpmiddelen onder. In Nederland kunnen mensen hulpmiddelen aanvragen op verschillende plekken, bijvoorbeeld bij de gemeente of het UWV. Deze organisaties starten vervolgens een onderzoek waarin ze kijken of en wat voor hulpmiddel je krijgt. Soms is voor dit onderzoek ook een gesprek met jou nodig.
Problemen bij het aanvragen
Diede is niet de enige die problemen ervaart bij het aanvragen van hulpmiddelen. Veel mensen geven aan dat ze altijd de ‘standaard’ krijgen en geen persoonlijk afgestemde hulpmiddelen. Dat betekent dus dat je helaas niet zelf kan kiezen wat voor hulpmiddel je krijgt. Naast een gebrek aan maatwerk zijn er nog meer obstakels. Om er maar een paar te noemen: ingewikkelde procedures, er wordt niet goed geluisterd of onduidelijke informatie. Dit terwijl hulpmiddelen zo belangrijk zijn.
Wat doet het College hieraan?
De overheid is een aantal jaren geleden gestart met het Actieplan hulpmiddelen. Ze is hiermee een goede weg ingeslagen, maar dit is helaas nog niet genoeg. Daarom hebben wij in dit rapport de overheid opgeroepen om verder te gaan. Ook als dat betekent dat ze wetgeving en beleid moeten aanpassen. Daarnaast hebben we gezegd dat de overheid vanwege het VN-verdrag handicap moet uitgaan van een ‘sociaal model’, geen ‘medisch model’. Dit houdt in dat een beperking niet gezien wordt als een probleem, maar dat een beperking vooral ontstaat door de ontoegankelijkheid van de samenleving.
Wat kan jij doen?
- Probeer zo duidelijk mogelijk te verwoorden wat je precies nodig hebt. Soms is dat natuurlijk lastig om zelf in te schatten. Bedenk dan goed wat je graag (weer) wil doen en wat je daarvoor nodig hebt.
- Vraag hulp aan bijvoorbeeld jouw fysiotherapeut of ergotherapeut: samen kan je een goed rapport opstellen waarom een bepaald hulpmiddel nodig is.
- Zoek mensen op in jouw gemeente die het proces al eens doorlopen hebben. Zij hebben vast waardevolle tips en/of contacten. Help op die manier ook anderen weer met jouw waardevolle ervaringen.
- Neem contact op met de WMO raad in jouw gemeente. Zij kunnen je niet persoonlijk helpen, maar kunnen je wel doorverwijzen naar bijvoorbeeld een werkgroep toegankelijkheid die contacten of ondersteuning kan bieden.