Bevindingen POC-onderzoek naar discriminatie sluiten nauw aan bij mensenrechtelijke aanpak College
Discriminatie is bij wet verboden, maar hoe komt het dat het dan in de praktijk alsnog veelvuldig voorkomt? En wat zijn mogelijke effectieve oplossingen voor niet- effectieve wetgeving tegen discriminatie? En vooral: welke rol kan de wetgever hierbij spelen? Dat zijn vragen waarop het onderzoeksrapport Gelijk recht doen van de Parlementaire onderzoekscommissie effectiviteit antidiscriminatiewetgeving (POC), in opdracht van de Eerste Kamer, een antwoord geeft.
De inzet en bevindingen van het onderzoek sluiten aan bij de institutionele, mensenrechtelijke aanpak van discriminatie die het College ook voorstaat en uitdraagt. Denk onder meer aan de visienota Institutioneel racisme: naar een mensenrechtelijke aanpak en diverse werkzaamheden rondom discriminatie.
"Ervaringen met discriminatie op grond van ras door de overheid hebben grote gevolgen. Mensen voelen zich niet meer vrij om gebruik te maken van hun mensenrechten en ontwikkelen een gevoel van wantrouwen." - College in Vooroordelen Voorbij
Institutionele discriminatie in wetten voorkomen
Het doel van het onderzoek, dat vandaag wordt aangeboden aan de Eerste Kamer en openbaar wordt, is om de wetgever te helpen om (institutionele) discriminatie in en door wetten te voorkomen. Bij institutionele discriminatie gaat het om op het eerste gezicht neutrale processen, regels, normen, tradities, routines en dergelijke, die in de praktijk systematisch nadelig uitwerken voor bepaalde groepen en daarmee discriminerend zijn. Uit het onderzoek komt naar voren dat wetten niet of minder snel tot discriminatie leiden als de wetgever bij de beoordeling van wetten:
- aandacht heeft voor de mensen over wie het gaat, voor hun waardigheid en mensenrechten;
- ruimte maakt voor maatwerk;
- uitgaat van vertrouwen in burgers;
- eenvoudigere regels maakt zodat mensen niet tussen de wal en het schip vallen;
- verantwoordelijkheid en leiderschap in organisaties stimuleert;
- heldere en toegankelijke klachtenprocedures heeft voor als het toch fout gaat.
Onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd op vier domeinen: arbeidsmarkt (van jonggehandicapten, mensen met een migratieachtergrond, ouderen en vrouwen, bij de toegang tot werk en op de werkvloer), onderwijs (uitsluiting bij de toegang tot het basisonderwijs op grond van een beperking, en op grond van etniciteit in de leeromgeving van het hoger onderwijs), sociale zekerheid (discriminatie op grond van etniciteit bij het gebruik van algoritmen bij het tegengaan van fraude door uitvoeringsorganisaties als UWV en SVB, en uitsluiting op grond van sociaal-economische positie bij het niet-gebruik van sociale zekerheid), en de politie (fysiek en algoritmisch etnisch profileren van burgers en discriminatie naar etniciteit binnen de werkomgeving van de politie, in hun onderlinge samenhang). De nadruk ligt daarbij op de analyse van onderliggende oorzaken en mechanismen van discriminatie, en de koppeling aan maatregelen die deze mechanismen kunnen doorbreken. Discriminatie naar etniciteit (ras) maakt deel uit van alle deelonderzoeken. Voor alle deelonderzoeken in Gelijk recht doen is de inbreng van belangenorganisaties, mensenrechtenorganisaties en het maatschappelijk middenveld meegenomen.
Lees hier het volledige rapport.
"Het tegengaan van discriminatie door bijvoorbeeld uitvoeringsinstanties van de overheid is niet alleen nodig vanwege het verbod op discriminatie en het recht op gelijke behandeling, maar ook vanwege de bescherming van andere mensenrechten." - College in Vooroordelen Voorbij
Advisering College
Het onderzoeksrapport verwijst vaak naar publicaties van het College, zoals brieven aan de minister, adviezen, onderzoeken en position papers. Dit vanwege de expertise van het College op het gebied van algoritmische en andere vormen van institutionele discriminatie. Zo vormt het in december 2021 door het College gepubliceerde mensenrechtelijk kader Discriminatie door risicoprofielen een belangrijke bron in het onderzoek naar discriminatie in de sociale zekerheid en naar etnisch profileren door de politie. Het College verricht ook nu nog diverse werkzaamheden rond het thema institutionele discriminatie. Denk aan het onderzoek naar discriminatie op grond van etniciteit door de Belastingdienst, het programma Vooroordelen Voorbij, de werving- en selectietraining Selecteren zonder vooroordelen voor werkgevers, activiteiten rond de doorstroom van vrouwen naar hogere functies en rond een sociaal veilige en inclusieve werk- en leeromgeving (waarin uitsluitingsmechanismen rondom verschillende discriminatiegronden aan de orde komen).
Vervolg
Het College volgt de voortgang van het parlementair debat over de uitkomsten van het onderzoek in de Eerste Kamer. Dit debat is nog niet gepland.