75 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: mensenrechten zijn voor iedereen
Vandaag markeert het 75-jarig bestaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Daarom staat het College voor de Rechten van de Mens extra stil bij het belang van mensenrechten in Nederland. Onder andere met een drieluik over de UVRM in onze podcast Het Vraagstuk. En diverse activiteiten tussen 8 en 22 december. Wat betekent deze verklaring voor de mensenrechten? Voor welke grote uitdagingen staat Nederland? En hoe beïnvloeden ervaringen uit de praktijk ons werk?
Op 10 december 1948, toen de UVRM is aangenomen door de Verenigde Naties (VN), zag de wereld er nog heel anders uit. Er hadden net twee vernietigende wereldoorlogen plaatsgevonden en sommige landen waren nog gekoloniseerd. Nederland verliet Indonesië pas een jaar na het aannemen van deze verklaring. Ook de rassenscheiding was beleid in Zuid-Afrika en de Verenigde Staten. Pas zeven jaar na de verklaring weigerde de Amerikaanse Rosa Parks haar plek af te staan aan een witte passagier in de bus. Een daad die het begin was van de Civil Rights Act om het segregatiebeleid in de Verenigde Staten te eindigen.
Mensenrechten waren bij de aanname van de UVRM dus zeker niet vanzelfsprekend. Daarom was de aanname van deze verklaring door de toen 58 lidstaten van de VN, zonder tegenstemmen en acht onthoudingen, een bijzondere gebeurtenis. Hoewel deze verklaring in beginsel niet bindend was, vormde deze de basis van veel juridisch bindende mensenrechtenverdragen. Voorbeelden zijn het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, Internationaal verdrag tegen foltering en VN-verdrag handicap. 75 jaar geleden waren er geen erkende normen om naar te verwijzen in beleidsbeïnvloeding, rechtszalen en andere landen. Daar heeft deze verklaring verandering in gebracht.
Altijd en overal, voor iedereen
Is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens kritiekloos aangenomen? Zeker niet, want niet iedereen zat aan tafel tijdens de onderhandelingen. Zo waren sommige landen niet vertegenwoordigd, omdat deze landen waren gekoloniseerd. Het is echter opvallend dat vrijwel ieder artikel begint met ‘eenieder’. Deze universele werking is opnieuw erkend op de Mensenrechtenconferentie in 1993. Mensenrechten gelden altijd en overal, voor iedereen.
“Mensenrechten beschermen de waardigheid van ieder mens. Voor een samenleving waarin iedereen kan meedoen, zichzelf mag zijn en een talent kan inzetten. Je hebt deze rechten simpelweg omdat je mens bent, welk geslacht, afkomst, godsdienst, seksuele voorkeur of politieke kleur je ook hebt.”, aldus Jos Silvis, interim-voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens.
Ondanks het feit dat de verklaring al 75 jaar bestaat, staat Nederland voor grote uitdagingen die iedereen raken. Zo blijkt uit ons opinieonderzoek 2022 dat mensen zich veel zorgen maken over problemen die raken aan sociale rechten zoals armoede, huisvesting en het klimaat. Mensen die aangeven financieel moeilijk rond te kunnen komen, maken zich meer zorgen om sociale rechten dan mensen die makkelijk kunnen rondkomen.
Grote uitdagingen in Nederland
Mensenrechten staan onder druk. Mondiaal zeker, maar ook in de Nederlandse samenleving. De omvang, ernst en gevolgen van falend overheidshandelen en vooroordelen en discriminatie zijn scherp in het bewustzijn doorgedrongen. Ook staat de bestaanszekerheid van veel mensen onder druk. Denk aan het recht op een behoorlijke levensstandaard, (toegang tot) onderwijs, huisvesting en gezondheid. Daarnaast is er veel discussie over de reikwijdte van de vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht.
Onze samenleving staat bovendien voor nieuwe uitdagingen waar de opstellers van de UVRM niet aan hadden gedacht. Zoals de klimaatcrisis of discriminatie door algoritmes. Mensenrechten blijken vaak flexibel genoeg voor nieuwe omstandigheden, maar ook nieuwe rechten krijgen ruimte. Zo erkende de VN vorig jaar het recht op een schone, gezonde en duurzame leefomgeving en onderhandelen Europese landen nu over kunstmatige intelligentie en mensenrechten.
Mensenrechten. Waar denk jij dan aan?
Waarschijnlijk aan misstanden in landen ver weg. Maar ook in Nederland staan mensenrechten onder druk.
In deze video laten we je zien waarom mensenrechten ook over jou gaan. En wat het College voor de Rechten van de Mens doet om jouw mensenrechten te beschermen.
De bescherming van mensenrechten is belangrijk voor een samenleving waarin iedereen kan meedoen.
Een samenleving waarin mensen zich vrij en veilig voelen, en gelijke kansen hebben.
Precies, en je zou zeggen dat niemand jouw mensenrechten van je kan afnemen, want die heb je omdat je mens bent. Als mens heb je het recht om naar school te gaan, het recht op werk, en het recht op zorg als je ziek bent.
Deze mensenrechten zijn in 1948 opgeschreven, in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Deze verklaring is ondertekend door landen van over de hele wereld, ook door Nederland.
1948!? Mensenrechten worden dus al heel lang erkend en beschermd. Dat is een goede zaak!
Zeker, maar tóch gaat het nog niet altijd goed.
Soms worden mensenrechten geschonden of staan ze onder druk. Ook in Nederland:
Als vrouwen met dezelfde baan minder verdienen dan mannen, bijvoorbeeld.
Als jongeren geen stageplek kunnen krijgen vanwege hun naam. Of als mensen met een beperking niet zelfstandig met het openbaar vervoer kunnen reizen.
Het College voor de Rechten van de Mens is opgericht om erop te letten dat de mensenrechten goed beschermd worden, en om erover te vertellen. In Nederland én in Caribisch Nederland.
We luisteren naar iedereen in onze samenleving: wat gaat er goed en wat gaat er niét goed? We doen onderzoek en adviseren de regering en het parlement. Ook rapporteren we aan internationale organisaties, zoals de VN.
Het College is een plek waar je je recht kan halen. We oordelen over individuele discriminatieklachten en geven voorlichting, omdat het belangrijk is dat mensen weten wat hun rechten zijn.
Dus: heb jij een vraag over mensenrechten?
Wij kunnen je verder op weg helpen.
Ja. En als je denkt dat je bent gediscrimineerd kun je ook bij ons terecht. Wij onderzoeken dan of dat inderdaad zo is, en doen daar een gezaghebbende uitspraak over.
Mensenrechten zijn er voor iedereen.
Dus ook voor jou.
Wat doet het College in 2024?
Deze uitdagingen onderstrepen des te meer de urgentie van de opgave van het College om mensenrechten te beschermen, belichten en bevorderen in wetgeving, beleid en in de praktijk. In 2024 kan het nieuwe kabinet rekenen op adviezen, onderzoeken, rapportages, presentaties en andere activiteiten van het College. Onze jaarlijkse rapportage over de mensenrechtensituatie gaat over een schone, gezonde en duurzame leefomgeving.
Wij signaleren dat bestaanszekerheid en discriminatie belangrijke thema's blijven. Daarom bereiden wij nieuwe programma's voor over bestaanszekerheid en over discriminatie en institutioneel racisme. Ook treffen wij voorbereidingen voor de invoering van de gelijkebehandelingswetgeving in Caribisch Nederland, zodat wij ook in dit deel van het Koninkrijk kunnen oordelen over discriminatieklachten van burgers.
Naast onze vaste taak als toezichthouder op het VN-verdrag handicap, krijgen wij er vanaf 2024 een nieuwe vaste taak bij: het Nationaal Preventie Mechanisme (NPM). Wij dragen daarmee bij aan het voorkomen van onmenselijke behandeling in situaties van vrijheidsbeneming. Denk bijvoorbeeld aan gevangenissen, politiecellen en vreemdelingenbewaring en aan gesloten jeugdzorg of gesloten afdelingen in verpleeghuizen.
Mensenrechten zijn voor iedereen
In december organiseren wij diverse activiteiten om de mijlpaal van 75 jaar UVRM te vieren. Van 8 december tot 22 december staan wij met Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten in de grote hal van van de Centrale Bibliotheek Utrecht op de Neude. Daar openen wij met onze Mensenrechtenspiegel het gesprek met bezoekers over ervaringen met mensenrechten in Nederland.
Op 10 december lanceren wij in onze podcast Het Vraagstuk een drieluik waarin wij met experts in gesprek gaan over het verleden, heden én de toekomst van de UVRM. In de middag neemt Jos Silvis - interim-voorzitter van het College - deel aan ‘75 jaar Mensenrechten: wat brengen ze ons NU?’. Daarin laten wij het licht schijnen op mensenrechten via gesprekken, fotografie, film en kunst.
Op 14 december ontvangt burgemeester Sharon Dijksma van mensenrechtenstad Utrecht een cadeau van het College. Zij ontvangt een ontwerp voor een muurschildering, gemaakt door kunstenaar Nanna de Jong.
