Geweld rond Ajax-Maccabi: laat het recht zijn beloop krijgen en verdraagzaamheid centraal staan

Afgelopen week vonden in Amsterdam ernstige incidenten plaats rondom de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. Veel mensen hebben via (sociale) media schokkende beelden gezien van geweld, achtervolgingen, mishandeling, racistische spreekkoren, antisemitische uitlatingen en verschillende vernielingen. Dit zijn veelal strafbare feiten, waarbij inbreuk is gemaakt op mensenrechten.

Twee politiebussen op de Dam in Amsterdam
Beeld: ©ANP

Grondig en onafhankelijk onderzoek is nodig om ervoor te zorgen dat het recht zijn beloop kan krijgen en maatregelen kunnen worden getroffen om vergelijkbare incidenten in de toekomst te voorkomen. Net zo belangrijk voor het functioneren van de rechtsstaat als het vervolgen van haat en geweld, is dat gezagsdragers en politici zich onthouden van polariserend commentaar en alle minderheden beschermen tegen discriminatie.  

Antisemitisme en racisme: ontoelaatbaar en schadelijk

Het spreekt voor zich dat de religie, afkomst of nationaliteit van een persoon nooit een reden mogen zijn voor verbaal of fysiek geweld. De antisemitische opmerkingen en agressie richting vermeende Israëlische staatsburgers enerzijds en de racistische liederen en scheldpartijen van de voetbalhooligans anderzijds tasten de menselijke waardigheid aan. Zowel joodse mensen als moslims en andere minderheden die met het conflict tussen Hamas en Israël worden geassocieerd voelen zich vernederd en onveilig. Het is essentieel dat de overheid ervoor zorgt dat dergelijk antisemitisme, anti-moslimracisme en andere strafrechtelijke overtredingen niet zonder consequenties blijven. Het is aan het Openbaar Ministerie om alle gemelde strafbare feiten te onderzoeken en waar mogelijk vervolging in te stellen. Naast het onderzoek van het Openbaar Ministerie, is het goed dat de Inspectie Justitie en Veiligheid onafhankelijk onderzoek doet naar de gebeurtenissen en het handelen van de autoriteiten (politie en NCTV). In een rechtsstaat mag een strafbaar feit van de één nooit een rechtvaardiging voor de ander zijn om zich schuldig te maken aan mishandeling of discriminatie.  

Rol van gezagsdragers

Het is belangrijk dat gezagsdragers verbindend optreden en zich ferm uitspreken tegen racisme, antisemitisme, en elke andere vorm van discriminatie. Het College constateert dat enkele bewindspersonen en volksvertegenwoordigers de oorzaak van de gebeurtenissen primair verbinden aan de afkomst van vermoedelijke daders. Daardoor worden etnische en religieuze scheidslijnen in de samenleving gecreëerd en versterkt. Dit werkt uitsluiting en stigmatisering van minderheidsgroepen in de hand en draagt bij aan verdere verdeeldheid in de samenleving. Juist in tijden van polarisatie en geweld, is het van belang dat gezagsdragers solidariteit, verdraagzaamheid en tolerantie uitdragen.    

Demonstratievrijheid en noodverordening

Te midden van polarisatie, wanhoop en machteloosheid is het cruciaal dat mensen in Nederland hun meningen en emoties over het ernstig geëscaleerde geweldsconflict tussen Israel en Hamas en de schendingen van het internationaal recht op een vreedzame manier kunnen uiten. Zij moeten solidariteit kunnen tonen met de mensen die slachtoffer zijn van het conflict, zonder dat dit tot uitsluiting, discriminatie of bedreiging leidt. Ernstige wanordelijkheden vallen evenmin onder de bescherming van het recht op vrijheid van meningsuiting en de betogingsvrijheid.  

De burgemeester van Amsterdam heeft een noodverordening ingesteld om de openbare orde te herstellen na ernstige geweldsincidenten. Dit houdt onder meer een preventief fouilleerrecht, een verbod op gezichtsbedekkende kleding en een demonstratieverbod in. Hierdoor was een geplande pro-Palestijnse demonstratie verboden. De rechter heeft de verordening goedgekeurd en de burgemeester verlengde deze later met vier dagen. 

Hoewel de noodverordening legitieme doelen dient, zoals de veiligheid van mensen in de stad, is het een zwaar middel dat grondrechten van burgers beperkt, waaronder het recht op demonstratie. Het kan mensen afschrikken zich vreedzaam te uiten die in beginsel niets met het geweld te maken hebben en dat afkeuren. Een dergelijke maatregel moet absoluut noodzakelijk en proportioneel zijn, in de zin dat er geen andere, minder ingrijpende maatregelen zijn om de rust te herstellen, en het is aan de rechter om te bepalen of de verlenging gerechtvaardigd is in de huidige omstandigheden.