Meldpunt toegankelijkheid verkiezingen: hulp in stemhokje gewenst
Of mensen met een beperking hulp mogen krijgen in het stemhokje, heeft tot verhitte discussies in het stemlokaal geleid tijdens de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen. Dat blijkt uit de resultaten van het Meldpunt Onbeperkt Stemmen van het College voor de Rechten van de Mens. In de periode van 12 maart tot en met 4 april ontving het College 148 meldingen over de (on)toegankelijkheid van de gemeenteraadsverkiezingen. Meer dan een kwart daarvan gaat over hulp in het stemhokje.
'Na veel heisa toch mee'
Uit een deel van de klachten over stemhulp bleken stembureaumedewerkers niet goed op de hoogte van de regels op dit gebied. Zij wisten bijvoorbeeld niet dat mensen met een lichamelijke beperking hulp mogen krijgen in het stemhokje en zelf mogen kiezen wie hen helpt. Ook was niet bij iedereen bekend dat dit recht ook geldt voor mensen met een visuele beperking. In de meeste gevallen mocht de kiezer na enige discussie alsnog met hulp stemmen. In een enkel geval werd de hulp definitief geweigerd of wilde de stembureaumedewerker de hulp alleen zelf verlenen.
Een melder vertelt: "Mijn zoon is blind en autistisch en wil graag stemmen. Mijn man die bewindvoerder is, mocht in eerste instantie niet mee. Hoe kan je het hokje inkleuren als je niet kan zien? Na veel heisa mocht hij toch mee. Jammer."
Stemhulp voor mensen met verstandelijke beperking
De andere klachten over hulp bij het stemmen kwamen van mensen met een niet-lichamelijke beperking of hun naasten, die pleiten voor hulp in het stemhokje voor deze doelgroep. Daarbij gaat het met name om mensen met een verstandelijke beperking en soms om mensen met een psychische aandoening. Zij geven aan dat zij graag willen stemmen, maar dat ze hulp nodig hebben bij het invullen van het stembiljet. Bijvoorbeeld omdat een kiezer vanwege zijn autisme in paniek raakt als hij alleen in het stemhokje staat.
Een melder vertelt: "Als lid van het stembureau ervaar ik telkens weer dat veel dementerende en (licht) verstandelijk gehandicapten prima weten wat ze willen stemmen, maar er in hun eentje in het hokje toch niet uitkomen. Waarom mag iemand met een lichamelijke beperking wel geholpen worden in het hokje en iemand met verstandelijke beperking niet?"
Fysieke toegankelijkheid stembureau
Bijna de helft van alle binnengekomen meldingen heeft betrekking op de fysieke toegankelijkheid van het stembureau. Zo kwamen er veel klachten binnen over slechte verlichting in het stembureau, waardoor kiezers met een visuele beperking het moeilijk vonden om het stembiljet te lezen. Ook bleken er nog vaak deuren met deurdrangers te zijn, die voor mensen in een rolstoel of scootmobiel te zwaar zijn om zelf te openen. Er moest dan maar net iemand langslopen die kon helpen, om de kiezer binnen te laten.
Een melder vertelt: "Over het algemeen zijn de mensen hier wel degelijk behulpzaam en lukt het stemmen uiteindelijk wel. Maar het zou zo prettig zijn om eens geen hulp te hoeven vragen, maar gewoon zelfstandig te kunnen stemmen."
Overige klachten
Ook andere onderwerpen kwamen aan de orde in de meldingen. Zo klaagden verschillende mensen dat de informatie van de politieke partijen en over het referendum te ingewikkeld was om een goede keuze te kunnen maken. Ook kwamen er klachten binnen over de kleine letters op het stembiljet. Mensen met een visuele beperking hadden daardoor moeite om het stembiljet zelfstandig in te vullen.
Opvallend was een aantal klachten van mensen die geen handtekening meer kunnen zetten, maar wel graag een volmacht wilden afgeven. Kiesgerechtigden die vanwege een fysieke beperking geen handtekening kunnen plaatsen, kunnen wel een volmacht afgeven als zij een identiteitsbewijs hebben met de opmerking ‘Niet in staat tot tekenen’. Deze regel bleek voor lang niet iedereen duidelijk en werkbaar.
Oplossingen
Het College ontving niet alleen klachten, maar ook suggesties voor oplossingen voor de ervaren problemen. Zo stelden enkele mensen in een rolstoel of scootmobiel voor om een tijdelijke deurbel op te hangen bij deuren van stembureaus met een deurdranger. Ook de stemmal waarmee verschillende gemeenten deze verkiezingen hebben getest, werd regelmatig genoemd als goede oplossing voor kiezers met een visuele beperking.
Een belangrijke suggestie werd door verschillende melders gedaan: laat mensen met een beperking meepraten over de praktische invulling van de verkiezingen. Bijvoorbeeld door de toegankelijkheid van stembureaus van tevoren te testen.
Aanbevelingen
Het College zal de ervaringen en suggesties uit het meldpunt delen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Kiesraad en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken. Op deze manier wil het College stimuleren dat de verkiezingen toegankelijk worden voor iedereen.
Vlak voor de verkiezingen kondigde minister Ollongren in een Kamerbrief aan dat zij alle stemlokalen toegankelijk wil maken voor mensen met een lichamelijke beperking. Ook gaat zij de mogelijkheden onderzoeken voor hulp in het stemhokje voor mensen met een verstandelijke beperking. Het College juicht deze voornemens toe en gaat hierover in gesprek met de minister.
VN-verdrag handicap
Het College is toezichthouder op de naleving van het VN-verdrag handicap, dat sinds juli 2016 in Nederland van kracht is. Volgens dit verdrag hebben mensen met een beperking het recht om deel te nemen aan het politieke en openbare leven, op gelijke voet met anderen. Dit betekent onder meer dat zij zonder obstakels moeten kunnen stemmen.