Integrale aanpak armoede broodnodig voor behalen VN-duurzaamheidsdoelen
Armoede is meer dan alleen moeite hebben met rondkomen. Het leven in armoede beïnvloedt bijvoorbeeld de toegang tot gezondheidszorg en huisvesting. Bovendien lopen sommige bevolkingsgroepen, zoals vrouwen, een groter risico om in armoede te raken. Voor een effectief armoedebeleid is een integrale aanpak nodig waarin mensenrechten centraal staan. Dat zegt het College in de zevende Nationale SDG rapportage over de duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties die vandaag wordt aangeboden aan de Tweede Kamer.
Armoede is een groeiend probleem in Nederland
Het College schrijft in zijn bijdrage hoe Nederland ervoor staat bij het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s) als het om mensenrechten gaat. Dit jaar staat het College in het bijzonder stil bij de relatie tussen het VN-duurzaamheidsdoel om armoede tegen te gaan (SDG 1) en de andere doelen. Armoede is een urgent en groeiend probleem. Uit eigen onderzoek naar de beleving van mensenrechten bleek al dat Nederlanders zich zorgen maken over bestaanszekerheid. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat armoede volgend jaar zal toenemen.
Wisselwerking tussen mensenrechten en armoede
Armoede grijpt niet alleen in de portemonnee van mensen die in armoede leven, maar juist ook in andere onderdelen van het leven, zoals bijvoorbeeld huisvesting en gezondheidszorg. Om SDG 1 te behalen moet daarom worden gekeken naar andere SDG’s én mensenrechten die hieraan raken. Armoede beïnvloedt deze op verschillende manieren en andersom.
In zijn bijdrage aan de rapportage gaat het College in op de wisselwerking tussen armoede en drie SDG’s: gendergelijkheid (SDG 5), toegang tot gezondheidszorg (SDG 3, subdoel 3.8) en toegang tot huisvesting (SDG 11, subdoel 11.1). Deze drie onderwerpen zijn ook vastgelegd in mensenrechtenverdragen. Armoede is op verschillende manieren van invloed op deze drie onderwerpen.
Vrouwen sneller in armoede en drempels zorg en huisvesting
Zo zijn vrouwen kwetsbaarder voor armoede dan mannen, doordat zij minder vaak economisch zelfstandig zijn. Dat komt door genderstereotyperingen en genderrollen op het werk en in de privésfeer. Doordat vrouwen vaker meer zorgtaken hebben dan mannen, moeten zij bijvoorbeeld vaker minder werken of zelfs helemaal stoppen met werken.
Ook ervaren mensen die in armoede leven meer drempels wanneer zij gebruik willen maken van gezondheidszorg. Door de hoge zorgkosten gaan mensen bijvoorbeeld zorg mijden of uitstellen, om zo kosten te besparen. Terwijl ze die zorg wel nodig hebben.
Bij het vinden van betaalbare huisvesting worden mensen in armoede ook harder geraakt. Er zijn op dit moment weinig betaalbare woningen beschikbaar. Mensen in armoede zijn daardoor vaak aangewezen op huisvesting die zij (bijna) niet kunnen betalen. Hierdoor lopen zij een groter risico om dak- of thuisloos te raken. Eenmaal dak- of thuisloos is het nog moeilijker om een woning te vinden.
Aanpak vanuit mensenrechten nodig voor effectief beleid
Armoede kan niet op zichzelf worden aangepakt. Daarvoor is het nodig om te kijken naar alle facetten van armoede. Genderongelijkheid, een slechtere toegang tot gezondheidszorg en moeite met het vinden van betaalbare huisvesting zijn hier slechts drie voorbeelden van. Alleen door rekening te houden met de wisselwerking tussen armoede en alle relevante SDG’s én mensenrechten kan armoede effectief worden aangepakt. In het huidige armoedebeleid gebeurt dat nog niet altijd.
Het College pleit al langer voor een aanpak waarin mensenrechten centraal staan. Mensenrechten zorgen niet alleen voor een brede blik, maar bieden ook handvatten voor de inhoud van het (te maken) beleid en het tot stand komen daarvan. Op die manier kunnen ook de onderliggende en versterkende oorzaken van armoede worden aangepakt. Dat helpt voorkomen dat mensen nu en in de toekomst in armoede moeten leven.
Mensenrechten zijn essentieel bij bereiken van de doelen
In de zevende Nationale SDG rapportage is te lezen hoe goed Nederland op weg is om de SDG’s te behalen. De SDG’s zijn duurzaamheidsdoelen die door de VN zijn aangenomen. De VN-lidstaten willen met behulp van deze doelen vóór 2030 een einde maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering. Zowel de overheden van de VN-lidstaten als maatschappelijke partijen en het bedrijfsleven zetten zich in voor het behalen van de SDG’s. Bekijk een overzicht van alle doelen en hun betekenis op de website van SDG Nederland.
De SDG’s hebben veel overlap met mensenrechten. Bovendien willen ze allebei hetzelfde bereiken: het verwezenlijken van de menselijke waardigheid. Toch zijn de SDG’s en mensenrechten niet helemaal hetzelfde. Mensenrechten zijn vastgelegd in internationale verdragen. Dit betekent dat de overheid verplicht is om deze mensenrechten te respecteren, beschermen en verwezenlijken. De inspanningen om de SDG’s te behalen, bevorderen dus ook direct de naleving van mensenrechten.