Financiële zekerheid, zelfstandigheid, maar ook zingeving, plezier en sociale contacten. Werken is belangrijk voor mensen. En iedereen heeft recht op werk. Dit recht houdt verschillende dingen in. Zo mag je je werk vrij kiezen en mag je niet gediscrimineerd worden bij je zoektocht naar werk. Er moet er sprake zijn van een redelijke betaling, veilige en gezonde werkomstandigheden en een redelijke beperking van werkuren. Ook heb je het recht om je te organiseren in een vakbond. Daarnaast is elke vorm van slavernij verboden.
Toch zijn deze rechten in Nederland niet altijd even vanzelfsprekend. Bijvoorbeeld omdat een werkgever onderscheid maakt tussen mensen op basis van kenmerken die niet relevant zijn. Denk aan iemands geslacht, leeftijd of culturele achtergrond. Als je wordt afgewezen voor een sollicitatie bijvoorbeeld, omdat je ‘te oud’ bent. Of wanneer je minder betaald krijgt dan collega’s omdat je arbeidsmigrant bent.
Een werkgever is ook verplicht om te zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Die moet ingrijpen als er vervelende grappen over je worden gemaakt. Ook moet de werkgever zorgen voor doeltreffende aanpassingen zodat mensen met een beperking hun werk kunt doen.
Actualiteit
Rechten van mensen met een beperking
De arbeidspositie van mensen met een beperking verschilt van die van mensen zonder beperking. Een grote groep mensen met een beperking heeft een zwakke positie op de arbeidsmarkt. Dit is vooral het geval binnen de groepen mensen met een psychische aandoening, mensen met zwaardere vormen van een lichamelijke beperking en mensen met een verstandelijke beperking.
Lees meer over werken met een beperking
Rechten van vrouwen
Meer dan een kwart van de werkende en werkzoekende vrouwen met een kind ervaart dat hun zwangerschap of moederschap een negatieve impact heeft gehad op hun werkleven. Zo hebben ze een achterstand opgelopen in hun carrière ten opzichte van collega's. Ruim 40% van de vrouwen die actief zijn op de arbeidsmarkt en de afgelopen jaren een kind kreeg, heeft te maken gehad met een of meerdere situaties van zwangerschapsdiscriminatie.
Niet alleen rondom zwangerschap en moederschap ervaren vrouwen vaker discriminatie. Ook wanneer het gaat om het bekleden van leidinggevende functies en beloning zijn de verhoudingen tussen mannen en vrouwen scheef. Zo zijn er veel meer mannelijke dan vrouwelijke managers en is er nog altijd sprake van een loonkloof.
Een derde belangrijk thema rondom de rechten van vrouwen en werk is seksuele intimidatie. Een werkgever is verplicht om te zorgen voor een veilige werkomgeving zonder seksuele intimidatie. Toch is seksuele intimidatie op de werkvloer een wijdverspreid probleem. Dat bleek ook uit de reacties op een aflevering van YouTubekanaal BOOS waarin deelnemers van talentenjacht The Voice of Holland aangaven seksueel geïntimideerd te zijn. In de afgelopen 10 jaar heeft 16% van de Nederlandse werknemers hiermee te maken gehad. Vrouwen werden twee keer zo vaak getroffen als mannen.
Lees meer over arbeidsparticipatie van vrouwen
Digitalisering
Sinds de lancering van de eerste banensite ter wereld in 1994 is het werven en selecteren van werknemers ingrijpend veranderd. Dit kan nu online, met assessments, apps, video-interviews en steeds vaker met behulp van algoritmes en kunstmatige intelligentie die (semi-)automatisch kandidaten selecteren en beoordelen op geschiktheid. De inzet van deze technologie is echter niet zonder risico. Deze technologie kan namelijk bias bevatten, een vooroordeel waardoor sollicitanten uitgesloten of zelfs gediscrimineerd kunnen worden. Voor sollicitanten maar ook werkgevers zijn deze systemen niet altijd inzichtelijk, waardoor ongelijke behandeling niet opgemerkt wordt.
Mensenrechten in de praktijk
Mensen met een beperking
Vaak is werk een belangrijk onderdeel van iemands identiteit. Het is daarom belangrijk dat iedereen die kan werken die kans ook krijgt. Artikel 27 van het VN-verdrag handicap beschermt het recht op werk van mensen met een beperking op voet van gelijkheid met anderen.
Heb je een beperking of chronische ziekte? Dan is je werkgever verplicht om aanpassingen te doen aan je werkplek. Jij moet wel zelf aangeven welke aanpassing nodig is. En je moet de aanpassing redelijkerwijs van je werkgever kunnen vragen.
Rechten van vrouwen
Vrouwen krijgen nog altijd met verschillende obstakels te maken wanneer ze willen werken, zoals discriminatie en genderstereotyperingen. Dit belemmert de arbeidsparticipatie van vrouwen en dit belemmert andere mensenrechten van vrouwen. Vrouwen kunnen als gevolg hiervan bijvoorbeeld niet op gelijke voet arbeid verrichtten als mannen of op voldoende niveau ontwikkelen en deelnemen aan de samenleving. Ook het recht op gelijke behandeling komt in het geding en kan het van invloed zijn op het recht op een behoorlijke levensstandaard en het recht op persoonlijke autonomie.
Om gelijke rechten op arbeid te garanderen stelt de wet verplichtingen aan zowel de overheid als aan werkgevers. Zo moet de overheid passende maatregelen treffen om discriminatie van vrouwen in het arbeidsproces uit te bannen (o.a. VN-Vrouwenverdrag, artikel 11). Voor werkgevers is het verboden om onderscheid te maken tussen mannen en vrouwen op grond van hun geslacht bij sollicitaties en tijdens hun arbeidsverband, bijvoorbeeld bij ontplooiing en doorstroom (Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen).
Digitalisering
Iedereen heeft het recht om gelijk behandeld te worden bij een sollicitatie. Een kandidaat afwijzen op grond van ras, geslacht of een ander verboden kenmerk is verboden. Dat is discriminatie. Ook indirect onderscheid kan verboden zijn. Dan is er sprake van een neutraal criterium waardoor een bepaalde groep toch in het bijzonder getroffen wordt. Stel bijvoorbeeld dat een algoritme iedereen afwijst met een gat op het cv, dan zullen overwegend vaker vrouwen afgewezen worden vanwege traditionele huishoudelijke rolpatronen en zwangerschap.
Het gelijkebehandelingsrecht stelt eisen aan sollicitatieprocedures om discriminatie te voorkomen. Zo moeten wervings- en selectieprocedures inzichtelijk, controleerbaar en systematisch worden uitgevoerd. Dit geldt ook voor procedures waarbij algoritmes of andere digitale middelen worden ingezet. Als een werkgever geen uitleg kan geven over de procedure draagt dit bij aan het vermoeden dat er sprake is van verboden onderscheid. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor wat ze inzetten bij de werving en selectie.
Activiteiten van het College
Mensen met een beperking
Het College houdt toezicht op de naleving van het VN-verdrag handicap in Nederland. Een van de middelen die het College daarvoor inzet zijn kwantitatieve indicatoren. Kwantitatieve indicatoren geven inzicht in een bepaald aspect van de situatie en de positie van mensen met een beperking. Zoals bij de meting Inzicht in Inclusie III, waarin de indicatoren terug te leiden zijn op specifieke artikelen uit het verdrag zoals het artikel over arbeid.
Gendergelijkheid
Het College voor de Rechten van de Mens bevordert gendergelijkheid op de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld door onderzoek te doen naar zwangerschap en de gevolgen ervan voor werk. Het College geeft naar aanleiding van onderzoek in de handreiking ‘zwanger & werk’ een overzicht van de veel voorkomende valkuilen waarbij werkgevers het risico lopen zich schuldig te maken aan zwangerschapsdiscriminatie en geeft daarbij tips om zwangerschap en werk goed te laten verlopen.
Daarnaast heeft het College meerdere tipsheets voor werkgevers ontwikkeld. Zoals de tipsheet voor werkgevers over doorstroom. Hierin krijgt de werkgever tips om de doorstroom van vrouwen naar lager en middenmanagementfuncties te bevorderen.
Ook de tipsheet over seksuele intimidatie op de werkvloer en de bijbehorende poster zijn hulpmiddelen vanuit het College om werkgevers te helpen een veilige werkomgeving te creëren, vrij van seksuele intimidatie.
Digitalisering
Digitalisering verandert de arbeidsmarkt in rap tempo. Het College wil dat die ontwikkeling zich voortzet zonder dat mensen buiten de boot vallen en in overeenstemming met de mensenrechten. Het College voert daarom onderzoeken uit de gevolgen van digitalisering voor met name discriminatie en draagt met voorlichting bij aan bewustwording. Ook gaat het College actief in gesprek met werkgevers, beleidsmakers en ander organisaties om discriminatie om gelijke behandeling bij digitale werving en selectie te waarborgen.
Oordelen
Behalve het doen van onderzoek en advies, is het College voor de Rechten van de Mens bevoegd om de klachten van mensen die het gevoel hebben te zijn gediscrimineerd te toetsen aan de gelijkebehandelingswetgeving. Hieronder vallen onder andere de discriminatiegronden handicap en gender. Heb je het idee dat je door een werkgever bent gediscrimineerd vanwege een van de discriminatiegronden? Dan kun je een verzoek om een oordeel doen bij het College.
