Hoe gender(on)gelijk is Nederland? Vrouwen in armoede

Nieuwsbericht | 14-12-2022 | 09:00

Sinterklaas, Kerst en de verwarming omhoog. December is voor veel mensen een duurdere maand dan gemiddeld. Soms zelfs een maand waarin mensen de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen. Met name eenoudergezinnen waarbij een vrouw aan het hoofd staat hebben het lastig. Het aantal mensen in Nederland dat onder de armoedegrens zakt, stijgt en treft vrouwen vaker dan mannen.

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek (hierna: CBS) blijkt dat vrouwen een groter risico lopen om in armoede te raken.

Dat vrouwen in alle levensfases kwetsbaarder zijn voor armoede, heeft te maken met genderongelijkheid.

Economische zelfstandigheid

Een van de belangrijkste redenen waarom vrouwen kwetsbaarder zijn voor armoede dan mannen, is dat ze vaker niet economisch zelfstandig zijn. Uit de Emancipatiemonitor 2022 van het CBS blijkt dat twee derde van alle vrouwen in 2021 economisch zelfstandig waren, ten opzichte van 81 procent van de mannen.

Bijna 45 procent van de vrouwen gaat minder werken of stopt met werken na de komst van de kinderen

De oorzaken van de economische afhankelijkheid van vrouwen hebben onder andere te maken met genderstereotyperingen en genderrollen in privé- en werksfeer. De ongelijke verdeling van de (mantel)zorgtaken tussen mannen en vrouwen bijvoorbeeld: bijna 45 procent van de vrouwen gaat minder werken of stopt met werken na de komst van de kinderen, waar mannen hun werkpatroon zelden aanpassen. Wanneer partners uit elkaar gaan, zijn de gevolgen voor het inkomen van vrouwen groter dan voor mannen.

Vrouwen nemen in hun leven doorgaans meer zorgtaken op zich en werken daardoor vaker parttime dan mannen. In het geval van een scheiding lopen zij daardoor een groter risico om in armoede terecht te komen. Vrouwen zonder partner kunnen niet altijd fulltime werken omdat de kosten voor opvang te hoog zijn, of omdat er onvoldoende opvang beschikbaar is. Die ongelijke arbeidsduur heeft ook weer gevolgen voor de pensioensopbouw, wat maakt dat oudere vrouwen vaker in armoede leven dan oudere mannen.

Naast de verdeling van werk- en zorgtaken zorgt ook de ongelijke behandeling bij arbeid ervoor dat vrouwen er slechter vanaf komen. Denk daarbij aan beloningsverschillen en zwangerschapsdiscriminatie en het feit dat vrouwen minder kans maken op in- en doorstroom op de arbeidsmarkt.

Armoede zet meerdere mensenrechten onder druk

Armoede veroorzaakt vaak stress in gezinnen, wat een belangrijke risicofactor is voor geweld in de privésfeer. Als armoede toeneemt, dan neemt het risico op geweld ook toe. Daarbij kan het zijn dat sommige vrouwen niet weggaan uit een gewelddadige relatie omdat ze economisch afhankelijk zijn. Geweld tegen vrouwen is een ernstige inbreuk op het recht op lichamelijke integriteit waarbij structurele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen een rol speelt.

Het verschil in economische zelfstandigheid raakt het recht op gelijke behandeling. Omdat zoveel vrouwen in armoede leven, is hun recht op een adequate levensstandaard in het geding. Als vrouwen financieel afhankelijk zijn van hun partner, kunnen zij minder makkelijk zelfstandig deelnemen aan de samenleving.

De ongelijke verdeling van de zorgtaken en de structurele drempels op de arbeidsmarkt, raken het recht op gelijkheid en non-discriminatie. Daarnaast ervaren mensen die langdurig in armoede leven, naast financiële en administratieve problemen, ook problemen op de arbeidsmarkt, met hun gezondheid, met betrekking tot huisvesting, op school en met de toegang tot rechtsbescherming.

Maak beleid dat mensenrechten centraal stelt

Het leven in armoede is een acuut probleem dat vraagt om onmiddellijke actie. Dit is een verplichting van de overheid. Om de kwetsbaarheid van vrouwen voor armoede te verminderen moeten we ons allereerst bewust zijn dat dit risico voortvloeit uit genderstereotyperingen en genderrollen.

Het College pleit daarom voor beleid dat mensenrechten centraal zet en dat focust op het beperken van de effecten van deze genderstereotyperingen. Dat kan via gelijke beloning, ondersteuning voor kinderopvang en het eerlijker delen van huishoudelijke taken. Daarbij moet rekening gehouden worden met de verschillen tussen groepen vrouwen, zoals vrouwen met een handicap, vrouwen met een migratieachtergrond en vrouwen in Caribisch Nederland.

Vrouwen maken zich meer zorgen om anderen

Uit onderzoek van het College naar de beleving van mensenrechten, blijkt dat mensen zich voornamelijk zorgen maken over mensenrechten als een adequate levensstandaard, een gezonde leefomgeving en huisvesting. Mensen die aangeven financieel moeilijk rond te kunnen komen, maken zich nog meer zorgen om deze zogenoemde sociale rechten dan mensen die makkelijk kunnen rondkomen. Vrouwen maken zich meer zorgen om anderen dan mannen als het over mensenrechten gaat. Met name als het gaat over het recht op arbeid, zorg en behoorlijke levensstandaard.

MensenrechtenMens 2022

Dat vrouwen zich meer zorgen maken over mensenrechten van anderen is ook te zien bij de drie genomineerden voor de titel MensenrechtenMens 2022. Alledrie de vrouwen maken zich hard voor de strijd tegen armoede.

Winnaar Celien Anches uit Rotterdam zet zich via verschillende acties in voor armoedebestrijding. Denk aan schooltassen of jassen inzamelen, babyspullen verzamelen voor zwangere vrouwen, bijdragen regelen voor boodschappenpakketten voor arme families. Dit gaat vooral via haar door zo’n 18.000 vrouwen drukbezochte en laagdrempelige Facebookgroep Mommy’s Poppin.

Serie: Hoe gender(on)gelijk is Nederland?

Op Internationale Vrouwendag (8 maart) startte het College met de serie ‘Hoe gender(on)gelijk is Nederland?’ waarin het tien maanden lang elke maand een probleem belicht dat de mensenrechten van vrouwen onder druk zet. Lees ook de voorgaande artikelen: